ΑΓΙΟΣ ΘΩΜΑΣ - ΝΟΜΟΣ ΗΡΑΚΛΕΙΟΥ
Χωριό του Δήμου Αγίας Βαρβάρας, σε υψόμετρο 530μ.
Βρίσκεται 30 χλμ από το Ηράκλειο, σε ωραία θέση με πανοραμική θέα στην ευρύτερη περιοχή.
Πολύ παλιός οικισμός τον συναντάμε σε έγγραφο του 1371, σαν φέουδο πεζικό του Petrus de Medio, καθώς και σε άλλο του 1380. Αναφέρεται στις βενετσιάνικες απογραφές του 16ου και 17ου αιώνα.
Σήμερα έχει περίπου 850 κατοίκους.
Το όνομα του χωριού οφείλεται στην παλιά τρίκλητη βασιλική μετά τρούλου, εκκλησία, με υπολείμματα τοιχογραφιών, πού βρίσκεται στο κέντρο του χωριού. Το βόρειο κλίτος είναι αφιερωμένο στον Άγιο Νικόλαο το κεντρικό στον Άγιο Θωμά, και το νότιο στον Άγιο Χαράλαμπο.
Στην περιοχή του χωριού υπάρχουν πολλά λαξευτά σπήλαια, λαξευτές δεξαμενές και πατητήρια. Ο Άγιος Θωμάς είναι γενέτειρα του Κήρυκα Χαιρέτη Καλαμαρά, καθώς και του γιατρού αγωνιστή Λόγιου.
Ο Άγιος Θωμάς, ανήκει σήμερα στο Δήμο ΓΟΡΤΥΝΑΣ με 850 κατοίκους, σύμφωνα με την τελευταία απογραφή (2001).
Βρίσκεται 30 χλμ από το Ηράκλειο, σε ωραία θέση με πανοραμική θέα Η περιοχή είναι γεμάτη γιγαντιαία βράχια (χαράκια).
Πολύ παλιός οικισμός τον συναντάμε σε έγγραφο του 1371, σαν φέουδο πεζικό του Petrus de Medio, καθώς και σε άλλο του 1380. Αναφέρεται στις βενετσιάνικες απογραφές του 16ου και 17ου αιώνα.
Το 1881, αναφέρεται στο Δήμο Μεγάλης Βρύσης, με 344, κατοίκους, καθώς επίσης και το 1900. Από το 1928 και μετά, απογράφεται σε δική του ομώνυμη κοινότητα, και μάλιστα με συνεχώς αυξανόμενο πληθυσμό.
Σήμερα έχει πάνω από 850 κατοίκους.
 |
| ΑΓΙΟΣ ΙΩΑΣΑΦ |
 |
| ΠΑΝΑΓΙΑ ΚΑΡΔΙΩΤΙΣΑ |
Σε κάποια περιοχή στη θέση του Αγίου Θωμά ήταν η αρχαία πόλη Πάννονα. Στη διάρκεια της Ενετοκρατίας ήταν ένα από τα μεγαλύτερα χωριά του Μονοφατσίου. Το 1953 αναφέρεται στην απογραφή του Καστροφύλακα (Κ100) με το όνομα Santa Thoma με 521 κατοίκους. Κατά την Τουρκοκρατία εκχωρήθηκε στον πορθητή του Χάνδακα Κιοπρουλί, ο οποίος το αφιέρωσε στο Βεζίρ Τζαμί (Άγιος Τίτος). Κατά την Επανάσταση του 1866 οι Τούρκοι κατέστρεψαν το χωριό και έκοψαν τα οπωροφόρα δέντρα.
Σύμφωνα με πληροφορίες στις αρχές του 20ού αιώνα φιλοξενήθηκαν στον Άγιο Θωμά δύο Βρετανοί, οι οποίοι έκαναν κρυφά ανασκαφές στο Σπήλιο της Ρογαλιάς, σε βραχώδες ύψωμα βόρεια του χωριού. Αυτοί ανακάλυψαν άγαλμα θεάς το οποίο έκλεψαν και σήμερα βρίσκεται στη Βοστόνη.
![]()
![]()
![]()
![]()
Το όνομα του χωριού οφείλεται στην παλιά τρίκλητη βασιλική μετά τρούλου, εκκλησία, με υπολείμματα τοιχογραφιών, πού βρίσκεται στο κέντρο του χωριού. Το βόρειο κλίτος είναι αφιερωμένο στον Άγιο Νικόλαο το κεντρικό στον Άγιο Θωμά, και το νότιο στον Άγιο Χαράλαμπο.
Υπάρχουν στον Άγιο Θωμά 40 εκκλησίες, και πράγματι ο σημερινός επισκέπτης μπορεί να δει πάρα πολλές. Αξίζει να επισκεφτείτε, την Αγία Παρασκευή με υπολείμματα τοιχογραφιών, τον Μιχαήλ Αρχάγγελο στο δρόμο για το νεκροταφείο με αρχαϊκές τοιχογραφίες του 12ου αιώνα, τον Άγιο Παντελεήμονα, τον Άγιο Ιωάννη, τον Άγιο Ιωάσαφ, την Κερά Σπηλιώτισσα στο δρόμο για τον παλιό οικισμό Αρδάχθια,όπου κατά την παράδοση υπήρχε θέατρο και αρχαίος βωμός,και μην ξεχάσετε το εξωκλήσι της Παναγίας της Καρδιώτισσας καθώς και η εκκλησία της Κεράς Μελισσανής και του Αγίου Πνεύματος στα ερείπια του χωριού Αξέντι.
![]()
![]()
![]()
![]()
![]()
![]()
Στην περιοχή του χωριού υπάρχουν πολλά λαξευτά σπήλαια, πού χρησιμοποιήθηκαν ως τάφοι. Υπάρχουν επίσης λαξευτές δεξαμενές νερού. Ο Άγιος Θωμάς είναι γενέτειρα του Κήρυκα Χαιρέτη Καλαμαρά, καθώς και του γιατρού αγωνιστή Λόγιου.
Στον Άγιο Θωμά γεννήθηκε το 1770 ο Δημήτρης Λόγιος. Όταν ήταν 10 χρονών οι Τούρκοι σκότωσαν τον πατέρα του και τον ανέλαβε υπό την προστασία του ο αδερφός του πατέρα του, ιερομόναχος στις Απεζανές, Δωρόθεος. Αλλά και αυτόν κυνήγησαν οι Τούρκοι και αναγκάστηκε να φύγει στην Πάδουα της Ιταλίας με τον προστατευόμενο ανιψιό, ο οποίος σπούδασε γιατρός στο εκεί Πανεπιστήμιο. Το 1800 επέστρεψε στον Άγιο Θωμά προσφέροντας τις υπηρεσίες του σε Χριστιανούς και Τούρκους αδιακρίτως. Ένας γενίτσαρος από το Αξέντι φόνευσε τον άνδρα της αδερφής του, Δημήτρη Κοσμαδάκη. Ο Λόγιος, εκδικούμενος το θάνατό του, σκότωσε το φονιά του κουνιάδου του. Από τότε έζησε ως χαΐνης τιμωρώντας τους γενιτσάρους. Ο πασάς έστειλε 50 εκλεκτούς γενιτσάρους να τον συλλάβουν. Αυτούς τους φιλοξένησαν στο κονάκι του Σελίμ Αγά Κονταξή που σώζεται σήμερα. Ο Λόγιος πληροφορήθηκε την άφιξή τους και τη νύχτα μπήκε στον οντά, όπου κοιμόντουσαν και κατάσφαξε έξι από αυτούς. Οι υπόλοιποι σκοτώθηκαν μεταξύ τους μέσα στο σκοτάδι και στη σύγχυση. Ο Λόγιος ήθελε να εξοντώσει τον αγριότερο γενίτσαρο της Μεσαράς Αγριολίδη από το χωριό Άγιος Ιωάννης, νότια της Φαιστού. Όμως προδόθηκε από τον υπηρέτη του Αγριολίδη και σκοτώθηκε από αυτόν.
![]()
![]()
![]()
Από τον Άγιο Θωμά κατάγονταν και οι οπλαρχηγοί Δημήτριος και Φραγκίσκος Λυμπρίτης, ο Θεόδωρος και ο γιατρός Ιωάννης Λυμπρίτης, δωρητής της Βικελαίας Βιβλιοθήκης του Ηρακλείου. Από εδώ καταγόταν και ο Γεώργιος Καλαμαράς, τελειόφοιτος του Πανεπιστημίου της Πετρουπόλεως, αξιωματικός του Ρωσικού Ναυτικού, ο οποίος σκοτώθηκε στη Μάχη του Φαλήρου. Από τα Αρδάχθια καταγόταν και ο Γεώργιος Πετρογιαννάκης, υπουργός επί Κρητικής Πολιτείας.
ΠΗΓΗ - ΒΙΚΙΠΑΙΔΕΙΑ
ΦΩΤ - ΑΝΤΩΝΗΣ ΓΕΝΝΑΡΑΚΗΣ
Το όνομα του χωριού οφείλεται στην παλιά τρίκλητη βασιλική μετά τρούλου, εκκλησία, με υπολείμματα τοιχογραφιών, πού βρίσκεται στο κέντρο του χωριού. Το βόρειο κλίτος είναι αφιερωμένο στον Άγιο Νικόλαο το κεντρικό στον Άγιο Θωμά, και το νότιο στον Άγιο Χαράλαμπο.
Υπάρχουν στον Άγιο Θωμά 40 εκκλησίες, και πράγματι ο σημερινός επισκέπτης μπορεί να δει πάρα πολλές. Αξίζει να επισκεφτείτε, την Αγία Παρασκευή με υπολείμματα τοιχογραφιών, τον Μιχαήλ Αρχάγγελο στο δρόμο για το νεκροταφείο με αρχαϊκές τοιχογραφίες του 12ου αιώνα, τον Άγιο Παντελεήμονα, τον Άγιο Ιωάννη, τον Άγιο Ιωάσαφ, την Κερά Σπηλιώτισσα στο δρόμο για τον παλιό οικισμό Αρδάχθια,όπου κατά την παράδοση υπήρχε θέατρο και αρχαίος βωμός,και μην ξεχάσετε το εξωκλήσι της Παναγίας της Καρδιώτισσας καθώς και η εκκλησία της Κεράς Μελισσανής και του Αγίου Πνεύματος στα ερείπια του χωριού Αξέντι.
Στον Άγιο Θωμά γεννήθηκε το 1770 ο Δημήτρης Λόγιος. Όταν ήταν 10 χρονών οι Τούρκοι σκότωσαν τον πατέρα του και τον ανέλαβε υπό την προστασία του ο αδερφός του πατέρα του, ιερομόναχος στις Απεζανές, Δωρόθεος. Αλλά και αυτόν κυνήγησαν οι Τούρκοι και αναγκάστηκε να φύγει στην Πάδουα της Ιταλίας με τον προστατευόμενο ανιψιό, ο οποίος σπούδασε γιατρός στο εκεί Πανεπιστήμιο. Το 1800 επέστρεψε στον Άγιο Θωμά προσφέροντας τις υπηρεσίες του σε Χριστιανούς και Τούρκους αδιακρίτως. Ένας γενίτσαρος από το Αξέντι φόνευσε τον άνδρα της αδερφής του, Δημήτρη Κοσμαδάκη. Ο Λόγιος, εκδικούμενος το θάνατό του, σκότωσε το φονιά του κουνιάδου του. Από τότε έζησε ως χαΐνης τιμωρώντας τους γενιτσάρους. Ο πασάς έστειλε 50 εκλεκτούς γενιτσάρους να τον συλλάβουν. Αυτούς τους φιλοξένησαν στο κονάκι του Σελίμ Αγά Κονταξή που σώζεται σήμερα. Ο Λόγιος πληροφορήθηκε την άφιξή τους και τη νύχτα μπήκε στον οντά, όπου κοιμόντουσαν και κατάσφαξε έξι από αυτούς. Οι υπόλοιποι σκοτώθηκαν μεταξύ τους μέσα στο σκοτάδι και στη σύγχυση. Ο Λόγιος ήθελε να εξοντώσει τον αγριότερο γενίτσαρο της Μεσαράς Αγριολίδη από το χωριό Άγιος Ιωάννης, νότια της Φαιστού. Όμως προδόθηκε από τον υπηρέτη του Αγριολίδη και σκοτώθηκε από αυτόν.
ΠΗΓΗ - ΒΙΚΙΠΑΙΔΕΙΑ
ΦΩΤ - ΑΝΤΩΝΗΣ ΓΕΝΝΑΡΑΚΗΣ