Μια βόλτα στην οδό Σήφακα, στα Μαχαιράδικα του χθες και του σήμερα, είναι σαν να περιηγείται κάποιος στην ιστορία και στην παράδοση της Κρήτης. Το κρητικό μαχαίρι άμεσα συνυφασμένο με την παράδοση του νησιού, αποτελούσε και αποτελεί σήμα κατατεθέν της γειτονιάς που κάποτε αριθμούσε επτά μαχαιροποιεία. Σήμερα, με την πάροδο των χρόνων η περιοχή εκτός από πόλος έλξης ξένων επισκεπτών, με τη δημιουργία μικρών καταστημάτων εστίασης, μεζεδοπωλείων, καφέ- μπαρ, πάνω στον δρόμο αλλά και μέσα στα στενά, έχει γίνει σημείο συνάντησης και στέκι της νεολαίας
Από τον Κωνσταντινουπολίτη παππού στον πατέρα και από τον πατέρα στον γιο, ο κ. Μιχάλης Παχτίκος, ιδιοκτήτης του μαχαιροποιείου “Ο Αρμένης” συνεχίζει εδώ και δεκαετίες μια παράδοση πολλών ετών στη δημιουργία του αυθεντικού κρητικού μαχαιριού. Σήμερα είναι ίσως ο παλαιότερος κατασκευαστής κρητικού μαχαιριού στην περιοχή με δεκάδες επισκέπτες να έρχονται στην οδό Σήφακα για να χαράξουν το δικό τους μονόγραμμα πάνω στο σίδερο που περίτεχνα λιώνει. Οπως την ώρα της επίσκεψής μας στο παραδοσιακό μαχαιροποιείο, ένα νέο παλικάρι που έχει έρθει «από το Ρέθεμνος» όπως μας λέει, συλλαβίζει στον τεχνίτη τα αρχικά του, για να τα χαράξει σε ένα κρητικό μαχαίρι. «Σύμφωνα με τις διηγήσεις του συγχωρεμένου του πατέρα μου Απόστολου, ο παππούς μου Θεοχάρης, είχε ανοίξει αυτό το μαχαιράδικο το 1912. Οταν ήμουν μικρό παιδί ακόμη, θυμάμαι ότι υπήρχαν τέσσερα μαχαιροποιεία στην περιοχή αλλά ο πατέρας μου, έλεγε ότι ήταν εφτά αρχικά. Σήμερα δυστυχώς έχουμε απομείνει εμείς ως το μόνο παλιό μαχαιροποιείο στην περιοχή» διηγείται ο κ. Παχτίκος ο οποίος όπως μας λέει εκείνη την εποχή παρά τις κόντρες των μαχαιροποιών, «όταν τα βράδια έκλειναν τα μαγαζιά ήταν όλοι αδέρφια. Υπήρχε ανθρωπιά και αλληλεγγύη». «Μαχαίρι και Κρητικός είναι ένα πράγμα. Δεν λογάται Κρητικός που να μην έχει κάποιο μαχαίρι μαζί του, ας είναι και σφαλιχτάρι. Το κρητικό μαχαίρι ήταν ένα είδος χρηστικό αλλά και ένας είδος επίδειξης. Οποιος είχε μαχαίρι από τα Μαχαιράδικα, καμάρωνε γι’ αυτό. Όπως και ο κάθε τεχνίτης κρητικού μαχαιριού εδώ στα Μαχαιράδικα, ήθελε να φτιάξει το ωραιότερο από τους άλλους. Η κόντρα τους ήταν μία: ποιος θα κάνει το πιο όμορφο μαχαίρι και ποιος θα το πουλήσει πιο ακριβά. Γι’ αυτό και την παλιά εποχή τα μαχαίρια που έβγαιναν έμοιαζαν με… κοσμήματα. Εκαναν οι τεχνίτες 2 και 3 μέρες για να φτιάξουν μαχαίρι που θα το ζήλευαν πολλοί» μας λέει ο κ. Παχτίκος και προσθέτει: «Σήμερα το μεγάλο μας παράπονο ως προς τους Έλληνες είναι ότι δεν αναγνωρίζουν τη δουλειά μας, η επιβράβευση έρχεται κυρίως από τους ξένους. Δυστυχώς το 90% των Ελλήνων που έρχονται στα Μαχαιράδικα νομίζουν ότι η γειτονιά είναι απλώς τουριστική ατραξιόν και το μαχαίρι καθαρά τουριστικό είδος για διακόσμηση. Αντιθέτως ο ξένος τουρίστας που έρχεται στα Μαχαιράδικα είναι διαβασμένος, ξέρει πως το Κρητικό μαχαίρι είναι για χρήση όχι μόνο για διακόσμηση». Για τα νέα καταστήματα εστίασης που έχουν ανοίξει τα τελευταία χρόνια στην περιοχή, επισημαίνει: «αυτό είναι αναπόφευκτο, από τη στιγμή που βρισκόμαστε στην καρδιά της παλιάς πόλης, υπάρχει τουρισμός και όταν δεν υπάρχουν πια μαχαιροποιεία τα οποία σβήνουν. Βέβαια δεν το βλέπω σαν αρνητικό, διότι όσο περισσότερος κόσμος περνάει, τόσοι περισσότεροι θα είναι οι επισκέπτες και στο μαγαζί μας».
Στα Μαχαιράδικα μεγάλωσαν από μικρά παιδιά, η Στέλλα και η Ιωάννα Γκοζάνη, η τελευταία μάλιστα κατοικεί εκεί μόνιμα. «Τα Μαχαιράδικα ήταν η δεύτερή μας πατρίδα, καθώς ο πατέρας μας έφτασε εδώ από τη Μικρασία» μας λέει η Στέλλα Γκοζάνη-Χαριτάκη, η οποία σήμερα είναι και πρόεδρος της Αδελφότητας Μικρασιατών Χανίων και προσθέτει: «η γειτονιά μας κάποτε ήταν πάρα πολύ όμορφη, με πολλούς ντόπιους και πολλά παιδιά. Θυμάμαι ότι παίζαμε μαζί με τα άλλα παιδιά, δίπλα υπήρχε το μαγαζί της κυρίας Χαράς που έφτιαχνε πουκάμισα, ο φούρνος του Δούπη, παραδοσιακές ταβέρνες όπως του παππού μας Μιχάλη Παπαδάκη, αλλά και του Παναγιώτη του Κολοβού, του Μπουζουνιέρη, ακόμη το πρώτο εργαστήρι της Μπουγάτσας του Ιορδάνη στο τέλος του δρόμου. Και φυσικά τα παραδοσιακά Μαχαιράδικα που συγκέντρωναν Ελληνες από κάθε μέρος της Ελλάδας που έρχονταν για να αγοράσουν τα περίφημα κρητικά μαχαίρια και να χαράξουν μια μαντινάδα. Δεν νομίζω να υπάρχει ντόπιος εκείνης της εποχής που να μην αναζητά αυτές τις εικόνες.
Με την πάροδο του χρόνου, τα πάντα αλλάζουν και προσαρμοζόμαστε, αλλά αυτή η γλύκα, η ζεστασιά, η θαλπωρή, το παραδοσιακό στοιχείο του τότε, δεν υπάρχει σήμερα» μας είπε. «Εδώ είχε ταβέρνα ο παππούς μας, ο Μιχάλης Παπαδάκης μαζί με τον πατέρα μας τον Κλέαρχο Γκοζάνη από τη Μικρασία. Ακριβώς πάνω από την ταβέρνα έμεναν ο παππούς με τη γιαγιά μας και εκεί ήταν και το μαγειρείο της ταβέρνας που συνδεόταν με μια σκάλα. Ε, και βοηθούσαμε κι εμείς λίγο ως παιδιά. Η ταβέρνα λεγόταν “Τα Πέντε Φ”» διηγείται η κα Γκοζάνη και συνεχίζει λέγοντας: «Το όνομα της ταβέρνας το είχε δώσει ο πατέρας μου που ως Μικρασιάτης είχε βρει έναν έξυπνο τρόπο για να προσκαλεί κόσμο και να αυξάνεται το πελατολόγιο. Γι’ αυτό “Τα Πέντε Φ” σήμαινε: “Φίλοι Φέρτε Φίλους, Φάτε, Φύγετε”. Και πράγματι έρχονταν πάρα πολλοί φίλοι που έφερναν φίλους. Το θυμάμαι σαν και σήμερα…» καταλήγει. «Τα απογεύματα βγαίναν οι μανάδες μας και κένταγαν και εμείς ως παιδιά παίζαμε, τότε μοσχομύριζε η γειτονιά από τα άνθη. Υπήρχε η γειτονιά, όχι σαν σήμερα που κλείνονται μέσα στα σπίτια τους και παρακολουθούν μόνο τις τηλεοράσεις, τώρα είναι πιο απρόσωπα τα πράγματα» θυμάται η Ιωάννα και προσθέτει: «Η γειτονιά μας χρειάζεται πιο πολλή φροντίδα, καθαριότητα, αστυνόμευση ώστε να αξιοποιηθεί και να υπάρχει περισσότερη ζωή». “Μια γειτονιά γεμάτη παιδιά” Μνήμες από τα Μαχαιράδικα τη δεκαετία του ’50, έχει και η κα Καίτη από όταν ήταν παιδί 7 χρονών στη γειτονιά. Οπως μας λέει, «εκτός από τα Μαχαιράδικα, υπήρχαν και άλλα μαγαζιά, ένας μαραγκός, ένας τεχνίτης που έφτιαχνε λύρες, μαντολίνα, ταβέρνες, σπίτια κ.ά.. Ειδικά στις ταβέρνες έρχονταν πολλοί ναύτες, εκείνη την εποχή, όπως στην ταβέρνα που υπήρχε πάνω στη Σήφακα και απέναντι από τον δρόμο στη ταβέρνα του Μπουζουνιέρη. Τότε η γειτονιά έσφυζε από ζωή, υπήρχαν πολλά παιδιά. Ηταν γραφικά κάποτε εδώ…», αναφέρει.
“Σημείο συνάντησης”
«Τα Μαχαιράδικα είναι το πιο όμορφο σημείο της πόλης, το πιο γραφικό» μας λέει ο Μιχάλης Φουράκης που διατηρεί μεζεδοπωλείο στην αρχή της οδού Σήφακα “συνεχίζοντας” την παραδοσιακή ταβέρνα που είχε πρωτο-ανοίξει το 1988 ο πατέρας του στα Μαχαιράδικα, ενσωματώνοντας την γκουρμέ κουζίνα. Ετσι το μεζεδοπωλείο με τις γκουρμέ γεύσεις που λειτουργεί ανακαινισμένο από το 2003 αποτελεί σημείο συνάντησης για Χανιώτες και ξένους. «Οταν ήμουν παιδί, στα Μαχαιράδικα υπήρχαν μόνο δύο μαγαζιά εστίασης. Τα περισσότερα καταστήματα ήταν βέβαια μαχαιροποιεία, και πολλοί ξένοι επισκέπτες περνούσαν για να δουν πώς δημιουργούνται τα αυθεντικά κρητικά μαχαίρια. Ο τουρισμός τότε ήταν καλύτερος, πιο ποιοτικός. Γέμιζε το μαγαζί το Καλοκαίρι ενώ το Χειμώνα είχαμε παρέα τους μαχαιράδες και τους παππούδες της γειτονιάς» μας λέει ο Μιχάλης και προσθέτει: «σκέφτηκα να συνεχίσω την επιχείρηση διότι είδα ότι η περιοχή έχει προοπτικές. Ετσι άλλαξα την κουζίνα και τον χώρο, δίνοντάς του πιο γκουρμέ χαρακτήρα ώστε να απευθύνεται και σε νέο κοινό. Τα βράδια ο χώρος εκτός από μεζεδοπωλείο, λειτουργεί και σαν καφέ-μπαρ. Εδώ έρχονται κυρίως ντόπιοι και επισκέπτες από την υπόλοιπη Ελλάδα, ενώ μόλις ένα 10% είναι τουρίστες». Τα τελευταία χρόνια στην περιοχή έχουν ανοίξει και άλλα καταστήματα εστίασης, γεγονός που ο ίδιος χαρακτηρίζει θετικό. «Είναι καλό που έχουν ανοίξει και άλλα μαγαζιά, και έτσι τα Μαχαιράδικα έχουν γίνει σημείο συνάντησης. Επίσης θετικό είναι το γεγονός ότι έχουν πλακοστρωθεί οι δρόμοι και όταν τελειώσουν οι εργασίες απέναντι στο Βυζαντινό Τείχος, σίγουρα τα πράγματα θα είναι πολύ καλύτερα. Πάντως οι επισκέπτες κάθε φορά που περνάνε από εδώ φεύγουν με τις καλύτερες εντυπώσεις» αναφέρει.
«Επιστροφή στο αυθεντικό…»
Η αγάπη για τον πατρογονικό τόπο οδήγησε τον Κώστα Μεθυμάκη και τη σύζυγό του Ξένια οι οποίοι έμεναν στην πρωτεύουσα, να μετακομίσουν από την Αθήνα και να εγκατασταθούν πριν έξι χρόνια μόνιμα πια στη γειτονιά τον Μαχαιράδικων. Εκεί, στο γραφικό στενάκι Μελχισεδέκ Δεσποτάκη που τέμνεται με την οδό Σήφακα δημιούργησαν το δικό τους σπιτικό, όπου μένει η οικογένεια, καλλωπίζοντας παράλληλα τη γειτονιά με δεντροφυτεύσεις, φυτά και ήπιες εικαστικές παρεμβάσεις. Παράλληλα έφτιαξαν και μία μικρή “γωνιά του Διαβάτη”, τοποθετώντας στο στενάκι, δυο καρέκλες και ένα τραπεζάκι για τους επισκέπτες περαστικούς που καθημερινά διαβαίνουν για να γνωρίσουν και να θαυμάσουν την όμορφη γειτονιά της Παλιάς πόλης. «Η καταγωγή του συζύγου είναι από τα Χανιά, καθώς η μαμά ήταν από τα Χανιά και ο μπαμπάς από τον Αγ. Νικόλαο. Θυμόμασταν πάντα τα Χανιά από τις καλοκαιρινές διακοπές και έτσι επειδή ο σύζυγος μου ήθελε πάρα πολύ να έρθουμε σε αυτό το ωραίο μέρος, αποφασίσαμε να μετακομίσουμε μόνιμα από την Αθήνα και να εγκατασταθούμε εδώ στο σπίτι της γιαγιάς του, το οποίο ανακαινίσαμε» αναφέρει η Ξένια τονίζοντας ότι επρόκειτο για μια συνειδητή επιλογή. Η ποιότητα ζωής και η ηρεμία της γειτονιάς είναι αυτό που έχει “κερδίσει” την καρδιά της Ξένιας που όπως μας λέει «είναι το αυθεντικό στοιχείο των Μαχαιράδικων το οποίο καθημερινά προσελκύει δεκάδες τουρίστες οι οποίοι περνάνε και θαυμάζουν τα σοκάκια της γειτονιάς. Κι αυτό φυσικά μας κάνει πιο περήφανους». Το μόνο που πρέπει να δει ο Δήμος με περισσότερη προσοχή είναι ορισμένα εγκαταλελειμμένα παλιά κτήρια, τα οποία αποτελούν εστίες μόλυνσης και παράλληλα δημιουργούν μια άσχημη εικόνα στους επισκέπτες. «Πρέπει ο δήμος να φροντίσει την περιοχή. Αυτό που εμείς μπορούμε να κάνουμε, το κάνουμε. Επειδή καθημερινά, ειδικά το καλοκαίρι, περνάνε δεκάδες διαβάτες και δεν υπάρχει ένα παγκάκι να ξαποστάσουν , σκεφτήκαμε εμείς να τοποθετήσουμε δυο καρέκλες και ένα τραπεζάκι βαφτίζοντάς το “Γωνιά του Διαβάτη”. Και πράγματι πολλοί είναι αυτοί που κάθονται για να ξεκουραστούν, να φωτογραφίσουν το μέρος κ.λπ.» επεσήμανε.
ΑΝΑΠΑΡΑΓΩΓΗ - http://www.haniotika-nea.gr/