Κρητικά παραδοσιακά προϊόντα».
Η συγκεκριμένη επιγραφή υπήρχε τα τελευταία χρόνια λίγο-πολύ σε όλες τις γειτονιές της Αθήνας. Τη συναντούσαμε σε κάθε λογής καταστήματα τροφίμων, από μεγάλα ενημερωμένα σουπερμάρκετ έως τα πιο απίθανα καταστήματα ψιλικών. Σε αρκετές από αυτές τις περιπτώσεις το τελικό προϊόν ήταν αμφιβόλου ποιότητος και προέλευσης. Η αλήθεια είναι πως η Κρήτη συντηρούσε ανέκαθεν τη φήμη της γης της επαγγελίας για κάθε λογής γεωργικό προϊόν. Αυτό οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στο ήπιο και σταθερό κλίμα της, στον πιο ηλιόλουστο κάμπο της Ελλάδας και, βέβαια, στην προσήλωση των ανθρώπων στην καλλιέργεια της γης. Η γευστική «αγία τριάδα» του νησιού είχε να κάνει με το λάδι, τη ρακή και το κρασί. Ακολουθούσαν βότανα, τυριά πρώτης γραμμής και οπωροκηπευτικά. Με τον καιρό, όμως, και κρατώντας ως άλλοθι το «καλό όνομα», η ποιότητα των καρπών της κρητικής γης άρχισε να πέφτει δραματικά. Ισως η ποσότητα λειτούργησε εις βάρος της ποιότητας.
Σκίτσο: Αλεξάνδρα Καρακατσάνη
Το κρασί ανακάμπτει
Κάπως έτσι, το κρητικό κρασί τα τελευταία χρόνια ζούσε σε ανυποληψία. Ενώ οι υπόλοιπες ζώνες, αν και λιγότερο αναγνωρισμένες, τροφοδοτούσαν την αγορά με σύγχρονα, ανταγωνίσιμα δείγματα γραφής σε παγκόσμιο επίπεδο, η Κρήτη επέμενε σε μέτρια, κάποιες φορές οξειδωμένα κρασιά εσωτερικής νοοτροπίας και κατανάλωσης. Ας μην αναφερθούμε καλύτερα στην εμφάνιση, όπου ο Ζορμπάς και τα στιβάνια είχαν την τιμητική τους στο εικαστικό της φιάλης. Θυμάμαι χαρακτηριστικά πως το 2000, δουλεύοντας σε ένα από τα ομορφότερα ξενοδοχεία της Κρήτης με παγκόσμιο ειδικό βάρος, σέρβιρα τοπικά κρασιά που η γεωγραφική ένδειξη ήταν κολλημένη με αυτοκόλλητη ταινία...
Το κρητικό θαύμα
Κι όμως, περίπου 15 χρόνια μετά, το κρητικό κρασί αποτελεί πρόταση και δεν έχει τίποτα να ζηλέψει από τα υπόλοιπα ελληνικά τοπωνύμια. Στέκομαι λιγάκι, θέλοντας να τονίσω το επίτευγμά τους, σε όσα προανέφερα: είναι δύσκολο και άξιο αναφοράς να ξεκινάς μια προσπάθεια από μηδενική βάση, όπως έκανε, λόγου χάρη, η περιοχή της Δράμας, αλλά το να ξεκινάς από αρνητικό συντελεστή καθιστά το έργο σχεδόν ακατόρθωτο. Στον επαναπροσδιορισμό του κρητικού κρασιού συνέβαλε αρχικά το νέο αίμα ντόπιων παραγωγών, οι οποίοι είτε βρήκαν τα οινοποιεία των γονέων τους και τα εκσυγχρόνισαν είτε ξεκίνησαν κάτι από την αρχή. Πρώτο μέλημά τους ήταν να απεμπολήσουν τη μακροχρόνια υπερωρίμανση σε δρύινα βαρέλια που προσέδιδε έναν πολύ ιδιαίτερο χαρακτήρα στο κρασί, κάποιες φορές οξειδωμένο, με εμφανή πορτοκαλί χροιά. Αφήνοντας στην άκρη τις τοπικές μνήμες με την έλλειψη ισορροπίας και δομής, επένδυσαν ως επί το πλείστον σε γηγενή σταφύλια της κρητικής γης με θαυμαστά αποτελέσματα. Μέχρι στιγμής η ιστορία τούς δικαιώνει.
Μεθυστικές ζώνες
Πρακτικά, οι αμπελουργικές ζώνες χαρακτηρίζονται από πολυμορφικότητα τόσο εντός των ορίων τους όσο και μεταξύ τους. Κατευθυνόμενοι εξ Ανατολών προς Δυσμάς, συναντάμε την περιοχή της Σητείας που έχει ως κυρίαρχη ερυθρή ποικιλία το Λιάτικο και δίνει μέσου βάρους κόκκινα κρασιά, ενώ στα λευκά συνυπάρχουν οι λευκές Βηλάνα και Θραψαθήρι. Στην κατηγορία των επιδόρπιων οίνων βρίσκουμε εξίσου επιτυχημένα λιαστά κρασιά από την ποικιλία Λιάτικο.
Ανατολικότερα, στον Νομό Ηρακλείου, που είναι και η πιο παραγωγική περιφέρεια, συναντάμε τρεις ζώνες. Η περιοχή των Πεζών βρίσκεται σε απόσταση 20 χλμ. νοτιοανατολικά του Ηρακλείου και παράγει λευκά με ποικιλιακή σύνθεση 100% Βηλάνα και ερυθρά από το χαρμάνι των ποικιλιών Κοτσιφάλι και Μανδηλάρι. Βορειότερα, σε απόσταση λίγων χιλιομέτρων, βρίσκεται η περιοχή των Αρχανών με εξίσου βαθύ ιστορικό αρχείο στην καλλιέργεια του αμπελιού. Η ζώνη είναι χαρακτηρισμένη ΠΟΠ μόνο για ερυθρά κρασιά, με το χαρμάνι να παραμένει το ίδιο με των Πεζών.
Δυτικότερα, εντός των ορίων του Νομού Ηρακλείου, βρίσκεται η λιγότερο γνωστή από τις τρεις αμπελουργικές ζώνες, οι Δαφνές. Εδώ κυριαρχεί το Λιάτικο, δίνοντας ερυθρά κρασιά με τονισμένο τον αρωματικό-βοτανικό χαρακτήρα της ποικιλίας. Τελευταίος σταθμός είναι ο αμπελώνας των Χανίων, με φανερά σημεία ανάκαμψης. Γηγενής ποικιλία είναι το Ρωμαίικο που πρωταγωνιστούσε στην παραγωγή του Μαρουβά, ενός υψηλόβαθμου οξειδωμένου κρασιού, που είχε πολύ καλή συμπεριφορά στο τραπέζι της τοπικής κουζίνας. Στις μέρες μας καλλιεργούνται με επιτυχία οι ποικιλίες του Ροδανού και σε μικρότερη κλίμακα άλλες διεθνείς και γηγενείς ποικιλίες. Εκτός από τις ζώνες ΠΟΠ και τα επιτρεπόμενα σταφύλια εντός των ορίων τους επικρατεί μια έντονη κινητικότητα στην καλλιέργεια σταφυλιών, όπως το Βιδιανό, μια λευκή ποικιλία που μονοπωλεί τελευταία τις επιλογές των αμπελουργών του Ηρακλείου, ή το χαρμάνι Syrah-Κοτσιφάλι, που πλέον έχει εδραιωθεί στις προτιμήσεις των καταναλωτών.
.jpg)
Συνοδεία φαγητού
Το σύγχρονο κρητικό κρασί, θα το κατέτασσα αβίαστα στην κατηγορία των κρασιών φαγητού, κρασιών που έχουν την ανάγκη συνύπαρξης με το φαγητό, ώστε να αναδείξουν τον πλούτο τους. Ισως και να κλείνω με νόημα το μάτι στη μεγαλύτερη ευκαιρία του τοπικού κρασιού να συμπορευτεί με την πιο σημαντική (και μοναδική στοιχειοθετημένη) μορφή τοπικής κουζίνας της χώρας μας. Αν μη τι άλλο, πλέον δεν είναι κρασιά ιδιοσυγκρασίας, είναι καλά κρασιά και μπορούμε να τα απολαμβάνουμε όχι μόνο για λόγους πατριδολαγνείας.