Από τους θεματοφύλακες της παράδοσης και ο δάσκαλος κ. Κωνσταντίνος Ταταράκης. Η συνάντησή μας έγινε στο πλαίσιο των ιστορικών ερευνών που συνεχίζονται γύρω από τα Ολοκαυτώματα. Και είχε να μας πει τόσα ενδιαφέροντα σε μια περιγραφή που η χαρισματική του αφήγηση την κάνει μοναδική.
Αρχίζοντας την αναφορά του από τις ρίζες του χωριού μας είπε:
«Ο Γερακάρης είναι ένα από τα μεγαλύτερα χωριά της επαρχίας Αμαρίου. Βρίσκεται στις ολόδροσες βορεινές πλαγιές του όρους Κέντρους σε υψόμετρο 680 μέτρων.
-Ποιές είναι οι εκδοχές για την ονομασία του;
-Το χωριό υπήρχε από την βυζαντινή περίοδο κατά την οποία οι κάτοικοι ειδικεύονταν στην εκτροφή, εξημέρωση και εκγύμναση γερακιών στο κυνήγι λαγού και πέρδικας, οι λεγόμενοι Γερακάρηδες, κυνηγούσαν με τα γεράκια στους ώμους. Τέτοιους κυνηγούς είχε φαίνεται πολλούς το χωριό και πιθανόν πήρε από αυτούς το όνομα.
Μια άλλη εκδοχή λέει πως οι άνθρωποι του τόπου τούτου είχαν γερή κάρα, γερό κεφάλι με ανοιχτό έξυπνο μυαλό, εκ του οποίου προήλθε το όνομά του.
-Από προηγούμενες αναφορές (Σπύρος Μαρνιέρος, Μιχαήλ Μυρ. Παπαδάκις, Ανδρέας Σταυρουλάκης) υπάρχουν στοιχεία για σημαντική δράση του χωριού στους εθνικοαπελευθερωτικούς αγώνες.
-Πράγματι. Κατά την τουρκοκρατία καταλήφθηκε από γενίτσαρους. Το 1834 είχε 20 χριστιανικές οικογένειες και 20 μουσουλμανικές, ενώ το 1881 κατοικούσαν στο χωριό 321 Χριστιανοί και 109 Τούρκοι. Όπως προείπατε η συμβολή των κατοίκων στους απελευθερωτικούς αγώνες τα χρόνια της τουρκοκρατίας ήταν σημαντική.
Το 1866 ο αρχηγός Πάνος Κορωναίος είχε το αρχηγείο του στο Γερακάρι. Το 1897 έγινε στο χωριό αιματηρή μάχη, όπου οι επαναστάτες νίκησαν τριπλάσιο τουρκικό στρατό του Ρεζιζ Πασά και άφησαν στο πεδίο της μάχης 100 Τούρκους νεκρούς. Και στους Βαλκανικούς πολέμους το 1912-1913 έστειλε πολλούς στρατιώτες, οι οποίοι επέδειξαν εξαιρετική ανδρεία και τόλμη.
Κατά το Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο έλαβε μέρος σε όλα τα μέτωπα (Αλβανικό, Μάχη της Κρήτης, Εθνική Αντίσταση) και πλήρωσε με πολύ αίμα τη λευτεριά.
-Το Γερακάρι έχει αναδείξει πολλές προσωπικότητες. Δεν είναι έτσι;
-Ο Γερακάρης τα προκατοχικά, κατοχικά και μετακατοχικά χρόνια είχε περίπου 800 κατοίκους, όμως μετά το κάψιμο, όπως συνηθίζουμε και λέμε, άρχισε η μετανάστευση. Πολλοί απ’ αυτούς έφυγαν και εγκαταστάθηκαν στο Ρέθυμνο, στην Αθήνα και στο εξωτερικό. Τα περισσότερα παιδιά άρχισαν να πηγαίνουν στο γυμνάσιο. Πρόκοψαν στα γράμματα και έγιναν πολλά από αυτά επιστήμονες. Γιατροί, δικηγόροι, καθηγητές, δάσκαλοι, ναυτικοί, ιερείς.
Άλλα παιδιά έγιναν τεχνίτες, έμποροι και σταδιοδρόμησαν ως ελεύθεροι επαγγελματίες. Έμειναν όμως και αρκετοί στο χωριό, οι οποίοι εις πείσμα των κατακτητών δούλεψαν με όρεξη και διάθεση και το ανέπτυξαν.
-Έτυχε ποτέ το χωριό μιας κρατικής βοηθείας;
-Το τότε Υπουργείο Ανοικοδόμησης απαλλοτρίωσε μια καταπράσινη περιοχή από αμπέλια, στη θέση «Αγκαθές» και οικοδόμησε σπίτια, τα οποία δια κλήρου δόθηκαν στους κατοίκους. Τα κατεστραμμένα διορθώθηκαν ή κτίστηκαν άλλα στη θέση τους. Ρυμοτομήθηκε δεόντως και το χωριό έγινε καλύτερο απ’ ό,τι ήταν πριν.
-Οφείλουμε να ομολογήσουμε ότι το χωριό σήμερα αποτελεί πρότυπο ανάπτυξης μαρτυρικής περιοχής. Είναι φαινόμενο πραγματικά αυτή η αλλαγή από χρόνο σε χρόνο. Και σήμερα το Γερακάρι παρουσιάζει μια πρωτοφανή ανάπτυξη. Που οφείλεται αυτή;
-Αυτό οφείλεται κατά κύριο λόγο στον επιχειρηματία Γιάννη Γενεράλη, ο οποίος επενδύει τις οικονομίες του στο χωριό που γεννήθηκε και αγαπά. Έκτισε σύγχρονα γηροκομεία, σπίτια, ταβέρνες, εκκλησίες, χώρους αναψυχής, τα οποία όταν τελειοποιηθούν και λειτουργήσουν ο Γερακάρης θα έχει όψη μιας μικρής πολιτείας.
-Το διαπιστώνουμε από την πρώτη στιγμή που φθάνουμε στο χωριό. Και πρέπει να εξάρουμε αυτή την ιδιωτική πρωτοβουλία που πραγματικά δείχνει πάθος για τον τόπο...Αν κάθε περιοχή είχε έναν Γενεράλη θα είχαμε κατακτήσει πολύ από το χαμένο μας έδαφος σαν νομός. Από τα μεγάλα ατού της περιοχής είναι και η εύκολη πρόσβαση στο χωριό. Η διαδρομή είναι τόσο ευχάριστη.
-Με το Ρέθυμνο συνδέεται με δυο φιδωτούς αυτοκινητόδρομους. Ο παλιός φεύγει από τον κόμβο Μυσιρίων ανεβαίνει τις Πρασσές, περνά από τη μαγευτική Λίμνη των Ποταμών, διέρχεται δια μέσου της ομώνυμης κοιλάδας με αειθαλή δέντρα, δάση κατάσκια και κρύα νερά. Φθάνει στην Αγία Φωτεινή των Αποστόλων, στρίβει δεξιά, περνάει τον Μέρωνα και τις Ελένες και μπαίνει στο Γερακάρι.
Η απόσταση από το Ρέθυμνο είναι 41 χιλιόμετρα. Διανύεται σε χρονική διάρκεια μιας ώρας περίπου. Ο άλλος είναι νεότερος και με αφετηρία το Ρέθυμνο ανεβαίνει τα Τρία Μοναστήρια, τους Αρμένους, διασχίζοντας την κατάφυτη από ελιές πεδιάδα της Κοξαρές και αγγίζει το Σπήλι. Στη συνέχεια ανεβαίνει το πανέμορφο φαράγγι, περνάει από το πάμφωτο οροπέδιο «Γιους Κάμπος» και κατηφορίζοντας φτάνει στο χωριό. Η απόσταση είναι 38 χιλιόμετρα με χρονική διάρκεια 40 λεπτά.
-Αυτή θεωρούμε ότι είναι και η δημοφιλέστερη διαδρομή. Ποιο νομίζετε ότι είναι το ακριβότερο δώρο του χωριού;
-Το καλύτερο, ίσως και το ακριβότερο δώρο, που χάρισε ο Θεός στο γραφικό τούτο χωριό είναι το νερό. Γύρω από το χωριό, σε μικρή απόσταση από το κέντρο, υπάρχουν πέντε φυσικές πηγές με κατάψυχρα νερά που υδρεύουν τα σπίτια και τα περιβόλια των κατοίκων. Οι τρεις εξ αυτών είναι υψηλότερα και το νερό έρχεται στα σπίτια με φυσική ροή. Οι άλλες δυο (Φώτης Βλάσσης) είναι χαμηλότερα και αντλείται με μηχανήματα. Εξαιτίας του άφθονου νερού ο τόπος είναι κατάφυτος από οπωροφόρα δέντρα. Κερασιές, βυσσινιές, μηλιές, καρυδιές, καλύπτουν μια μεγάλη περιοχή με απερίγραπτη ομορφιά.
Τα αμπέλια του χωριού βρίσκονται μαζεμένα στη θέση «Κεφαλές» και καλύπτουν εκατοντάδες στρέμματα βαθυπράσινης γης. Συνέχεια των αμπελώνων προς τα πάνω υψώνεται αγέρωχο, υπερήφανο, καταπληκτικό σε ομορφιά το εκατοντάπηγο βουνό Κέδρος, σε μια κορυφογραμμή από το δυτικό χαμήλωμα (Τράχηλας) ως το ανατολικό στον οικισμό Γουργούθοι, σε υψόμετρο 1800 μέτρων. Είναι άδενδρο, αλλά καλύπτεται από σπάνια θαμνώδη φυτά, αστοιβίδες, θυμάρια, αχινοπόδια, ασπαλάθους, φασκόμηλα, αγκάραθους, σφεντάμια, πρινάρια, σπάρτους κ.α.
Το χειμώνα είναι κατάλευκο από τα χιόνια, οι πηγές του δυναμώνουν τα νερά τους και σχηματίζουν δεκάδες καταρράκτες με αφρίζοντα ψυχρότατα νερά, τα οποία πέφτουν από μεγάλο ύψος και με το δαιμονικό τους θόρυβο αποτελούν ένα φαντασμαγορικό θέαμα.
Λίγο χαμηλότερα από την κορυφή του όρους υπάρχει μια Κυκλώπεια σπηλιά μέσα στην οποία βρίσκεται λιθόκτιστος ο ναός του Προφήτη Ηλία. Στο βάθος της σπηλιάς υπάρχει μια τρύπα και λέγεται ότι κάποτε μπήκε μια γουρούνα με τα μικρά της και βγήκε στον οικισμό Γουργούθοι. Επίσης στην κορυφή βρίσκεται και ο ναός της Αναλήψεως, επάνω σε ένα βράχο, πρόχειρα κτισμένο με πέτρες.
-Έχει και καλό κλίμα το χωριό. Είναι ιδανικό για διακοπές.
-Πράγματι το κλίμα είναι ευνοϊκό με ελάχιστη υγρασία. Ο χειμώνας είναι ψυχρός και το καλοκαίρι δροσερό. Σε συνδυασμό με τις πάμπολες φυσικές ομορφιές, τη μοναδική θέα της Αμαριώτικης λεκάνης και του Ψηλορείτη προσφέρεται ως ο καταλληλότερος τόπος παραθερισμού.
-Ποιες είναι οι σημερινές ασχολίες των κατοίκων;
-Οι κάτοικοι του χωριού ασχολούνται με τη γεωργία και την κτηνοτροφία. Γνωστά είναι τα άνυδρα κηπευτικά που καλλιεργούνται στον κάμπο. Τα κόκκινα φρέσκα φασολάκια (μπαρμπούνια) και οι ξερές άσπρες φασόλες είναι περιζήτητα όσπρια.
-Και τι να πούμε για τα φημισμένα κεράσια…
-Ο Γερακάρης είναι το μεγαλύτερο κερασοχώρι της Κρήτης. Το κόψιμο του κερασιού είναι λεπτή εργασία. Θέλει ειδικευμένους ανθρώπους, κυρίως γυναίκες, με υπομονή, επιμονή, ευλυγισία και προσοχή, ώστε να κόβονται με τα λίκια για να διατηρούνται φρέσκα. Φημισμένα είναι τα πολίτικα κεράσια με γραμμή (γερακαριανό κεράσι όποιος φάει δεν θα γεράσει).
-Είναι φυσικό να έχει εμπνεύσει και το κεράσι τους μαντιναδολόγους…
-Βέβαια. Λένε «Κεράσι γερακαριανό και καστρινή σταφίδα, επήρες μου τονε το νου πρώτη φορά που σ’ είδα».
-Τα προϊόντα αυτά θα πρέπει να αποτελούν μια πηγή πλούτου.
-Τα κεράσια, τα βύσσινα, τα μήλα, τα καρύδια, σε παλαιότερες εποχές ήταν η σπουδαιότερη πηγή πλούτου για τους κατοίκους. Στις δεκαετίες 70-90 που ανθούσε ο Γεωργικός Συνεταιρισμός οι κερασοβυσσινοπαραγωγοί του χωριού εισέπραξαν μεγάλα χρηματικά ποσά.
Σήμερα το εμπόριο κερασιού και βύσσινου βρίσκεται σε παρακμή λόγω των εισαγωγών, της έλλειψης συνεταιριστικών οργανώσεων και εργατικών χεριών.
Οι κτηνοτρόφοι είναι μερακλήδες στη δουλειά τους. Έχουν σύγχρονα υπόστεγα στις παρυφές του χωριού και περιποιούνται τα ζώα τους με πολύ μεράκι. Το γάλα το διαθέτουν σε σύγχρονα τυροκομεία που βρίσκονται σε άλλα χωριά του νομού. Η γραβιέρα, ο αθότυρος και το κρέας είναι πεντανόστιμα, όπως και ο ξυνόχοντρος που παρασκευάζεται από τις γυναίκες τους».
Αλλά το οδοιπορικό μας αυτό στο Γερακάρι με την θαυμάσια ξενάγηση του κ. Ταταράκη δεν τελειώνει εδώ. Θα συνεχίσουμε αύριο με ακόμα πιο ενδιαφέροντα στοιχεία για το λαϊκό πολιτισμό και τη ζωή στο χωριό μετά το ολοκαύτωμα.
ΦΩΤΟ - Συλλόγου Αμαριωτών.