Το Μουσείο είναι σαν ένα 'πέτρινο καράβι'που άραξε μέσα σε ένα άφατο πράσινο από ελιές, χαρουπιές, πλατάνια, δάφνες, πρίνους, βελανιδιές, με ρυάκια ανατολικά και δυτικά, τα οποία ενώνονται για να κατέβουν στο Κρητικό Πέλαγος, ενώ τους καλοκαιρινούς μήνες από το χώρο του, αλλά και από την ακρόπολη της Ελεύθερνας, φαίνονται συγχρόνως η Πανσέληνος να βγαίνει από την ανατολή και ο Ήλιος να γέρνει στη δύση. Γι'αυτό επιλέξαμε τα εγκαίνια να γίνουν το δειλινό», δηλώνει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο Νικόλαος Σταμπολίδης, καθηγητής του Πανεπιστημίου Κρήτης και διευθυντή του Μουσείου Κυκλαδικής Τέχνης, ο ο άνθρωπος ο οποίος το οραματίστηκε σχεδόν ταυτόχρονα με την ανεύρεση των καταπληκτικών ευρημάτων που τοποθέτησαν την αρχαία Ελεύθερνα μεταξύ των σημαντικότερων αρχαιολογικών χώρων στον κόσμο.
Ορισμένο ως τοπίο φυσικού κάλλους, αρχαιολογικό πάρκο, αρχαιολογικός και ιστορικός τόπος, η περιοχή απέκτησε πρόσφατα κι ένα ακόμη οικολογικό «παράσημο»: Τη συμπερίληψη του γεωπάρκου του Ψηλορείτη (που περιλαμβάνει και την Ελεύθερνα) στα Παγκόσμια Γεωπάρκα της UNESCO. Σε αυτόν τον αλώβητο τόπο στην καρδιά της Κρήτης, που έχει προστατευτεί με νόμους, καθώς και με τεράστιες αρχαιολογικές Ζώνες Α και Β, στις οποίες έχουν συναινέσει και οι κάτοικοι της περιοχής -κάτι που δεν είναι πάντα αυτονόητο-, ένα νέο μουσείο δίνει το στίγμα του. Γιατί όμως είναι τόσο μοναδικό;
«Μέχρι τώρα η Κρήτη στηριζόταν σαν τον πελαργό στο ένα πόδι, δηλαδή στον μινωικό της πολιτισμό. Ξέρουμε επίσης ότι στην Ελλάδα υπάρχουν δεκάδες -για να μην πω εκατοντάδες- μουσεία, με αρχαιότητες από τα προϊστορικά ώς και τα βυζαντινά χρόνια. Πουθενά όμως -και ειδικά στην Κρήτη- δεν υπάρχει ένα μουσείο της αυγής του ελληνικού πολιτισμού, η οποία συμπίπτει με τον Όμηρο. Ανακαλύπτοντας στην Ελεύθερνα πράγματα που εικονογραφούν τους στίχους και την αλήθεια του Ομήρου, φωτίστηκαν αυτοί οι 'σκοτεινοί αιώνες'» τονίζει και εξηγεί:
«Ο Πλάτωνας και ο Αριστοτέλης είχαν ένα 'ντιμπέιτ'ήδη από τον 4ο αι. π.Χ. εάν ο Όμηρος λέει την αλήθεια, είχαν διαμάχη και για τον Πάτροκλο και για τη σφαγή των Τρώων. Κι εμείς βρίσκουμε πράγματα που αποδεικνύουν την αλήθεια του Ομήρου: Με την ταφική πυρά του πρίγκιπα-πολεμιστή της Ελεύθερνας όπου είναι σφαγμένος προς χάριν του, όχι δώδεκα, όπως λέει ο Όμηρος, αλλά ένας αιχμάλωτος».
Και συνεχίζει: «Στην ταφική πυρά του Πατρόκλου, ο Όμηρος αναφέρει ότι θα πρωταγωνιστήσουν δυο Κρητικοί, ο Ιδομενέας και ο Μηριόνης, επειδή αυτοί γνωρίζουν το ταφικό τελετουργικό τυπικό. Δηλαδή, όπως ακριβώς στην Ίδη της Κρήτης ξέρουν να στήνουν την πυρά, εκείνοι από την Ίδη της Τροίας θα στήσουν την πυρά του Πατρόκλου. Δηλαδή, η saga, ο πυρήνας του μύθου για τέτοιου είδους ταφικές τελετουργίες, είναι κρητική».
Σε άλλο σημείο της Ιλιάδας γίνεται λόγος για την αψίδα του Αχιλλέα. «Αναφέρει ο Όμηρος ότι υπάρχουν πάνω της πολλές παραστάσεις, όπως αυτή που δείχνει μια πόλη και μία τελετουργία σε θεότητα όπου γυναίκες 'επί καρπώ χειροκρατούμενες'χορεύουν. Στην Ελεύθερνα έχουμε χάλκινες φιάλες, τεράστιες σαν ασπίδες, όπου γυναίκες κρατιούνται με αυτό τον τρόπο και χορεύουν. Δηλαδή, μέσα στις 'φλέβες'του Μουσείου ρέει ο Όμηρος. Τώρα η Κρήτη θα έχει δυο πόδια. Τον μινωικό και τον ελληνικό πολιτισμό της» επισημαίνει.
Η επαφή του κόσμου με το νέο κρητικό μουσείο, καθώς και με το μοναδικό τοπίο που το περιβάλλει, θα κρύβει και την έκπληξη των επισκέψεων στις ανασκαφές της αρχαίας Ελεύθερνας, οι οποίες συνεχίζονται ανελλιπώς εδώ και τρεις δεκαετίες έχοντας φέρει στην επιφάνεια ευρήματα τα οποία, πριν ακόμα ιδρυθεί το μουσείο, έβαλαν την Ελλάδα για πρώτη φορά στο τοπ 10 του έγκυρου αμερικανικού περιοδικού «Archaeology» το 2009-2010. Επιπλέον, πολλά από αυτά έχουν ταξιδέψει στα μεγαλύτερα μουσεία του κόσμου, όπως στο Μουσείο του «National Geographic» στην Ουάσινγκτον όπου αρχές Ιουνίου εγκαινιάζεται το τελευταίο τμήμα της έκθεσης «Έλληνες. Από τον Αγαμέμνονα στον Μέγα Αλέξανδρο».
«Στην αρχαϊκή εποχή οι κοινωνίες ήταν ανοιχτές και κλειστές. Η Ελεύθερνα ήταν μια ανοιχτή κοινωνία. Έτσι είμαι κι εγώ. Το όνομά της προέρχεται από τον Ελευθήρ, έναν από τους Κουρήτες που χτυπούσαν τα τύμπανα για να μην ακούγεται το κλάμα του Δία και το φάει ο Κρόνος. Είναι μια θεότητα η οποία έχει σχέση με την καλή λευτεριά, που ανοίγει δρόμους είτε για εγκύους είτε για το μυαλό. Ο συμβολισμός είναι μεγάλος» καταλήγει ο κ. Σταμπολίδης.