Μια σπάνια απεικόνιση της πλατείας των Λιονταριών, πριν από 110 σχεδόν χρόνια, παρουσιάζουμε σήμερα. Η φωτογραφία, που υπάρχει σε γερμανικό αρχείο, περιγράφει την κατάσταση στο Ηράκλειο στο μεταίχμιο του τέλους του 19ου και της αρχής του 20ου αι., στην αυτόνομη Κρητική Πολιτεία. Εμφανίζονται κάτοικοι με διαφορετικές φορεσιές, δείγμα μιας πόλης που προσπαθούσε να βρει την ταυτότητά της μετά από τουρκική σκλαβιά 230 χρόνων
.
Στην άκρη δεξιά μόλις διακρίνεται ένας γνήσιος Κρητικός με την φορεσιά του, ενώ πάνω στο μνημείο της κρήνης Μοροζίνι ο ένας που φωτογραφίζεται (δεξιά) φορά το οθωμανικό φέσι, ενώ ο δεύτερος, στα αριστερά, προσπαθεί να μπει στο πνεύμα της νέας εποχής, φορώντας λευκό πουκάμισο και γραβάτα. Στο άκρο αριστερά δύο άλλοι, πιθανώς επισκέπτες, με μοντέρνα ευρωπαϊκή φορεσιά!
Απʼ το μνημείο των Λιονταριών δεν τρέχει νερό, ενώ διακρίνονται και τα δέντρα της πλατείας, τα περισσότερα από τα οποία πλέον δεν υφίστανται.
Η Βασιλική του Αγίου Μάρκου δεν διακρίνεται, καθώς τα δένδρα, αριστερά, κρύβουν τη θέα της. Όμως ξεχωρίζει στο μέσον, και σε δεύτερο πλάνο, ο μιναρές τον οποίο ανήγειραν οι Τούρκοι μετά την κατάληψη της πόλης, το 1669, στη θέση του παλιού κωδωνοστασίου. Λίγο μετά απʼ αυτή την εποχή το κωδωνοστάσιο κατεδαφίστηκε από το δήμο του Ηρακλείου, ως ανάμνηση μιας σκληρής εποχής.
Η Βασιλική είναι ίσως το παλιότερο μνημείο που έχτισαν οι Βενετοί στον Χάνδακα. Σίγουρα είναι το παλιότερο σωζόμενο, καθώς δημιουργήθηκε το 1239 και ήταν αφιερωμένο στον προστάτης της Βενετίας Άγιο Μάρκο. Μετά την κατάληψη της πόλης από τους Τούρκους μετατράπηκε σε τζαμί, το Δεφτερδάρ Τζαμί, από τον Αχμέτ πασά θησαυροφύλακα (δεφτερδάρ) του κατακτητή του Χάνδακα Κιοπρουλή.
Στα μέσα του 20ου αιώνα, και για κάποια χρόνια, λειτούργησε ως κινηματογράφος με την ονομασία «Μινώα».
Η κρήνη Μοροζίνι είναι μεταγενέστερο από τη Βασιλική μνημείο. Χτίστηκε μερικές δεκαετίες πριν την κατάληψη της Κρήτης από τους Τούρκους, από τον Γενικό Προβλεπτή του νησιού Φραντζέσκο Μοροζίνι, θείο του θρυλικού υπερασπιστή του Χάνδακα στα τελευταία χρόνια της πολιορκίας από τους Τούρκους. Από τον προβλεπτή φέρει και το όνομά της η κρήνη, που εγκαινιάστηκε κι έτρεξε το πρώτο νερό στην πόλη στις 25 Απριλίου 1628, ημέρα της εορτής του Αγίου Μάρκου. Το νερό ερχόταν από τις πηγές του Γιούχτα. Σημειώνεται ότι κατά τις τελευταίες δεκαετίες της τουρκοκρατίας το μνημείο ήταν «κλεισμένο» ανάμεσα σε κάγκελα, που μπορεί να το προστάτευαν από κάθε λογής καταστροφή, αλλά αλλοίωναν την εικόνα του. Τα κάγκελα αφαιρέθηκαν το 1900.
ΠΗΓΗ - patris.gr