Η Ιερά Μονή Φανερωμένης Κρήτης ή Ιεράπετρας είναι μια ιστορική Μονή που βρίσκεται στη περιοχή της Ιεράπετρας και προς τα ΝΔ. του όρμου «παχιά άμμος». Η Μονή αυτή είναι περισσότερο γνωστή στους κατοίκους της Κρήτης ως Μονή «Παναγία των Γουρνιών». Το Καθολικό της Μονής είναι κτισμένο μέσα σε σπήλαιο εντός του οποίου και βρέθηκε η εικόνα της Παναγίας κατά τον 15ο αιώνα όπου και φέρεται ότι κτίσθηκε ο ναός και στη συνέχεια το Μοναστήρι.
Η Ιερά Μονή Φανερωμένης Κρήτης είναι ανδρώα Μονή αφιερωμένη στη Κοίμηση της Θεοτόκου και εορτάζει τον Δεκαπενταύγουστο. Πλην του Ηγουμένου τη μονή υπηρετούν 3 μοναχοί. Διοικητικά υπάγεται στην Ιερά Μητρόπολη Ιεραπύτνης και Σητείας που αποτελεί μετά των άλλων 6 Ιερών Μητροπόλεων Κρήτης την ημιαυτόνομη Αρχιεπισκοπή Κρήτης, εκκλησιαστική επαρχία του Οικουμενικού Πατριαρχείου.
Οι μοναχοί της Ιεράς Μονής Φανερωμένης δίδασκαν ανάγνωση και γραφή όχι μόνο στούς νέους που είχαν βρει καταφύγιο στο Μοναστήρι αλλά και στα παιδιά των γύρω χωριών. Παρότι ο τούρκος κατακτητής είχε απαγορεύσει τη λειτουργία σχολείων, ελπίζοντας ότι μ’ αυτό τον τρόπο θα έσβηνε η φλόγα της επαναστάσεως, στην Ιερά Μονή Φανερωμένης λειτούργησε το πρώτο κρυφό σχολειό της Κρήτης. Σ’ αυτό ο παπάς δάσκαλος, κατά τους ζοφερούς χρόνους της τουρκοκρατίας, υπεδαύλισε στις ψυχές των ελληνοπαίδων την φλόγα της πίστεως προς τη θρησκεία και την πατρίδα, γιγάντωσε τον πόθο της ελευθερίας και χαλύβδωσε την απόφαση του αγώνα για την εθνική αντίσταση.
Στο Μοναστήρι της Φανερωμένης, κάτω από το μελιχρό φως του λυχναριού η του καντηλιού, τα χριστιανόπουλα μάθαιναν μαζί με τα εκκλησιαστικά γράμματα και για τον Μέγα Αλέξανδρο, τον μαρμαρωμένο βασιλιά και για την αρχαία δόξα του ελληνισμού. Σ’ αυτό το εργαστήρι της πίστεως και του πατριωτισμού μάθαιναν εκτός από τα κολυβογράμματα, τον τρόπο εκείνο που θα τους βοηθούσε να αγιάσουν τις σκέψεις και τα αισθήματα, τον εσωτερικό τους χαρακτήρα και το μέσο που θα τους οδηγούσε αποτελεσματικά στην αποτίναξη του τουρκικού ζυγού και στην αναγέννηση του έθνους μας. Εκεί τονώνονταν η εθνική συνείδηση και η πίστη προς το Θεό, ενισχύονταν και αναπτερώνονταν η αγωνιστική διάθεση των σκλαβωμένων κρητικών και αύξανε ο πόθος τους για την ελευθερία του έθνους.
Η αίθουσα, στην οποία λειτουργούσε το Κρυφό Σχολειό, βρίσκεται νοτιοδυτικά της Μονής και δεξιά της κεντρικής εισόδου και του περιβόλου της. Πρόκειται για μια αίθουσα με μεγάλο οντά ενσωματωμένη στο συνολικό κτηριακό συγκρότημα της Μονής, με μικρά πολεμιστοειδή παράθυρα, όπως απαιτούσαν οι συνθήκες της εποχής που κτίστηκε.
Στο σχολειό αυτό φοίτησε και η θρυλική Ροδάνθη, η κόρη του πρωτόπαππα της Κριτσάς, που έγινε αργότερα το «πρωτοπαλήκαρο» του οπλαρχηγού Καζανομανώλη. Σε ηλικία μόλις πέντε ετών οδηγήθηκε κρυφά από τον πατέρα της στην Ι. Μονή Φανερωμένης, όπου, κάτω από το λιγοστό φως που ανάδιδε η φλόγα του ταπεινού καντηλιού, ολοκληρώθηκε η «εν παιδεία και νουθεσία Κυρίου» ανατροφή που της έδωσαν οι ευσεβείς γονείς της και αφιερώθηκε ολοκληρωτικά στα αιώνια ιδανικά της ορθόδοξης πίστης και της πατρίδας. Η Ροδάνθη, η θαυμάσια αυτή και εμπνευσμένη Κρητικοπούλα, είχε σχολείο ευσεβείας και πατριωτισμού τη Μονή της Παναγίας Φανερωμένης, με τη βοήθεια και προστασία της οποίας, πραγματοποιούσε αμίμητες πράξεις υπέροχου ηρωϊσμού και αυτοθυσίας, κατορθώματα, που αναπτέρωναν το ηθικό των σκλάβων και προκαλούσαν το φόβο και το δέος στούς τούρκους κατακτητές.
Η ηρωΐδα αυτή, αφού εφόνευσε τον Χουρσίτ Αγά στο χωριό Χουμεριάκο, γιατί επιβουλεύτηκε την τιμή της, μεταμφιεσμένη σε άνδρα και με το ψευδώνυμο «Σπανομανώλης» κατατάχτηκε στο σώμα του Καπετάν Καζάνη και υπήρξε σκληρός τιμωρός των Τούρκων της περιοχής. Τελικά έπεσε μαχόμενη στη μάχη της Κοντάρατος το 1823.
ΦΩΤ - http://www.cretanbeaches.com/