Οικισμός του Δημοτικού Διαμερίσματος Διονύσι του Δήμου Γόρτυνας, σε υψόμετρο 295μ. στους βορείους πρόποδες των Αστερουσίων.
Συναντάτε και με το όνομα Πετροπάναγα εξ αιτίας του μικρού οικισμού Πετριά, που βρίσκεται σε μικρή απόσταση δυτικά του.
Αναφέρεται στην επαρχία Μονοφατσίου από τον Fr. Barozzi το 1577 με την ονομασία Panaia και από τον Καστροφύλακα το 1583 με την ονομασία Panagia με 92 κατ.! Με την ίδια ονομασία γράφεται και από το Βασιλικάτα το 1630.
Στην πρώτη τούρκικη απογραφή τους 1671 αναγράφεται ως Petropanaya με 8 χαράτσια ( 5 πλουσίων, 3 μεσαίας τάξεως και 0 πτωχών οικογενειών). Στην απογραφή του ο Χουρμούζης αναφέρει ότι τα Πετροπάναγα (Πετριάς και Παναγιά) πριν την επανάσταση του 1821 είχαν 32 μουσουλμανικές οικογένειες, καμιά εκκλησίες και ελαιοτριβείο. Το 1832 το χωριό είχε 16 μουσουλμανικές οικογένειες. Στην αιγυπτιακή απογραφή του 1834 (Pashley) αναφέρεται ως Panaghia με 12 μουσουλμανικές οικογένειες.
Στην απογραφή του 1875 που διενήργησε ο υποπρόξενος της Ρωσίας Ι. Μητσοτάκης, το χωριό αναφέρεται Πετράς ή Παναγία (Πετροπάναγα) και κατοικείται από 100 μουσουλμάνους κατοίκους (20 οικογένειες). (Αλ. Ανδρικάκης, Στατιστική 1875 έτους, ένθετο εφ. ΠΑΤΡΙΣ, (Φεβρουάριος 2008).
Στην απογραφή Σταυράκη (1881) το χωριό ανήκει στο Δήμο Χάρακα. Έχει142 μουσουλμάνους κατοίκους (82 άρρενες και 60 θήλεις). Οι οικογένειες του χωριού ανέρχονται σε 32.
Το 1894 γράφει ο Καλομενόπουλος στην απογραφή του: «Τα χωρία Παναγιά και Πετριάς πλησίον κείμενα (Πετροπάναγα) κατοικούμενα δε υπό 35 Τουρκικών οικογενειών» (Νικόστρατου Θ. Καλομενόπουλου, Κρητικά, Εν Αθήναις 1894 και ένθετο εφ. ΠΑΤΡΙΣ, (Φεβρουάριος 2008). Το 1900 στην πρώτη απογραφή της Κρητικής Πολιτείας, η Παναγιά δεν αναφέρεται, άρα δεν κατοικείται πλέον, αφού το έχουν εγκαταλείψει οι Τούρκοι κάτοικοί του. Το χωριό κατοικήθηκε στην πορεία από κατοίκους των Καπετανιανών και του Αγίου Νικολάου.
ΚΕΙΜΕΝΑ http://e-mesara.gr/