Μετά από 76 χρόνια (1928 -1939) επιστρέφει και πάλι στα ελληνικά νερά το θρυλικό υδροπλάνο, που ήταν το πρώτο μέσο αερομεταφοράς στη χώρα μας.
.jpg)
Το τελευταίο ταξίδι του υδροπλάνου «Scipio» της Imperial Airways
Ιστορική Έρευνα
Του Κωστή Ε. Μαυρικάκη
Πολιτικού Μηχανικού ΕΜΠ
Εβδομήντα και...χρόνια έχουν περάσει από τη συντριβή του υδροπλάνου Scipio (Σκηπίων) των Βασιλικών Βρετανικών Αερογραμμών ή Imperial Airways στον κόλπο της Ελούντας. Για πρώτη φορά μετά από 77 χρόνια γίνεται προσπάθεια μιας όσο το δυνατό πιο ολοκληρωμένης ιστορικής καταγραφής αυτού του τραγικού συμβάντος που έγινε στην προπολεμική Ελούντα και έβαψε με αίμα την ιστορία των Βρετανικών Αερογραμμών.
![]()
Εκείνο το Σαββατιάτικο καλοκαιρινό πρωινό της 22ας Αυγούστου του 1936, κανένας δεν πίστευε ότι θα έμελλε να αποτελέσει ορόσημο τόσο για την Ελούντα όσο και για τις Βρετανικές Βασιλικές Αερογραμμές, προδρόμου της σημερινής αεροπορικής εταιρείας British Airways.
Στην Ελλάδα τότε, μόλις πριν από 18 μέρες είχε διαλυθεί η Βουλή, καταλύθηκε και επίσημα το κοινοβουλευτικό πολίτευμα της χώρας και επεβλήθη το δικτατορικό καθεστώς του Ι. Μεταξά με το πρόσχημα του φάσματος του κομμουνιστικού κινδύνου.
Στη μακρινή από τα γεγονότα τότε, μικρή και άσημη Ελούντα, η ζωή κυλούσε στους δικούς της ρυθμούς: Οι Ελουντιανοί προετοιμάζονταν να μετακομίσουν στα μετόχια τους στο Νησί, αφού πλησίαζε η συγκομιδή των χαρουπιών που ήταν από τα βασικά βιοποριστικά γεωργικά προϊόντα και σπουδαίος οικονομικός πόρος τους.
Ώσπου την ηρεμία και τη γαλήνη εκείνου του καλοκαιρινού πρωινού τη διατάραξε η απρόσμενη συντριβή του υδροπλάνου της Imperial σε ένα ταξίδι ρουτίνας, προερχόμενο από την Αλεξάνδρεια και αφού είχε ξεκινήσει από το μακρινό Καράτσι της Ινδίας μεταφέροντας το Βρετανικό ταχυδρομείο μαζί με 11 συνολικά επιβάτες και πλήρωμα.
![]()
Το μικρό ελικοφόρο τετρακινητήριο υδροπλάνο τύπου SHORT S17 KENT που είχε το διακριτικό όνομα Scipio (Σκηπίων), όντας ηλικίας μόλις 5 ετών, αποτελούσε το καμάρι της εταιρίας στη γραμμή για τις Ινδίες, απογειώθηκε το ίδιο πρωινό όταν η μέρα είχε χαράξει ήδη καλά στην Αλεξάνδρεια. Η αιώνια πόλη, είχε αποχαιρετήσει οριστικά μόλις πριν από 3 χρόνια το μεγάλο τέκνο της, τον ποιητή Κ. Π. Καβάφη.
Η ίδια πόλη εκείνο το πρωινό, ξεπροβόδιζε τους επιβάτες σε μια συνηθισμένη πτήση ρουτίνας για την Ευρώπη. Λίγο έλειψε, ανάμεσά τους να ήταν και η συντοπίτισσά μας, φουρνιώτισσα ποιήτρια Σοφία Μαυροειδή-Παπαδάκη. Για καλή της τύχη, όμως δεν πρόλαβε την πτήση, αφού λίγη ώρα πριν, το ταξί που την μετέφερε στο χώρο αποθαλάσσωσης έπαθε μηχανική βλάβη!
Το ταξίδι από την Αλεξάνδρεια μέχρι την Ελούντα ήταν 381 μίλια (705 χλμ.) και διαρκούσε περίπου 3,5 ώρες με κανονικές συνθήκες πτήσης. Η μέση ταχύτητα του ταξιδιού που ανέπτυσσε το υδροπλάνο scipio ήταν περίπου 200 χλμ./ώρα. Επιβάτες και πλήρωμα, απολάμβαναν κατά την αποθαλάσσωση το καταπληκτικό δέλτα και τις εκβολές του Νείλου. Ο καλοκαιρινός καιρός ήταν θαυμάσιος και το ταξίδι προς τα βορειοδυτικά φάνταζε ονειρεμένο.
![]()
Το Λυβικό πέλαγος στραφτάλιζε στις πρωινές ακτίνες του ήλιου μέχρι το σκάφος να ανέβει στο τελικό ύψος πτήσης. Για δύο από τους επιβάτες, που ένοιωθαν τη χαρά της επιστροφής από το «πετράδι του στέμματος» τις μακρινές Ινδίες που αποτελούσαν Βρετανική κτήση, όπου υπηρετούσαν τον Αγγλικό αποικιακό στρατό, καθισμένοι στα μπροστινά vip καθίσματα του υδροπλάνου, το ταξίδι αυτό έμελλε να ήταν και το τελευταίο…
Η χαρά όλων ήταν απερίγραπτη όταν πετώντας πάνω από το Γαϊδουρονήσι, νότια της Ιεράπετρας, άρχισε να διακρίνεται η Κρήτη.
«Επιτέλους, διαβήκαμε το κατώφλι της Ευρώπης! Επιτέλους φτάνουμε σπίτια μας!»
φώναξε χαρούμενος, μη γνωρίζοντας τι του επεφύλασσε η μοίρα λίγα λεπτά αργότερα, ο απόστρατος λογχοφόρος αξιωματικός της Βρετανικής Πολιτοφυλακής στις Ινδίες στο διπλανό του υπολοχαγό των τεθωρακισμένων που μόλις κατάφερε να τον ακούσει, εξαιτίας του ανυπόφορου μουγκρίσματος των μηχανών που ήταν πάνω από τα κεφάλια τους, στην καμπίνα των επιβατών.
Ήταν δέκα παρά κάποια λεπτά, και το υδροπλάνο πετούσε ήδη πάνω από την Ιεράπετρα. Οι ελαιώνες του γιεραπετρίτικου κάμπου καλωσόριζαν τους ταξιδιώτες στο κρητικό τοπίο, ενώ ήδη κατά το βορά, άρχισε να φαίνεται η παραλία της Παχειάς Άμμου και να μυρίζει αιγαιοπελαγίτικα ο αέρας...
Ο κόλπος του Μεραμπέλου διακρινόταν πλέον καθαρά και όλοι ήταν ανυπόμονοι να προσθαλασσωθούν για να ανεφοδιαστούν με καύσιμα, να πάρουν μια ανάσα και να συνεχίσουν το ταξίδι για το Φάληρο.
Ο έμπειρος πιλότος captain Wilcockson είχε κάνει αρκετές φορές το δρομολόγιο. Το ίδιο και ο συνάδελφός του ο S. G. Long, όπως και ο ασυρματιστής Birkenshaw. Το δρόμο τον ήξεραν με κλειστά μάτια…
Το μόνο που τους απασχολούσε ήταν αυτές οι ύπουλες μπουνάτσες του Κόρφου της Ελούντας, στις οποίες έχανες την αίσθηση του ύψους, αφού η θάλασσα γινόταν καθρέφτης και δεν ξεχώριζες που τέλειωνε το κενό και που άρχιζε το νερό…
«Ευτυχώς, τώρα φυσάνε τα μελτέμια, σκέφτηκε. Η προσθαλάσσωση θα είναι περίφημη. Μας περιμένουν άλλωστε οι φίλοι, ο Πούλ και ο Ποντώφ πάνω στο Imperia. Θα περάσουμε καλά το σαββατοκύριακο στην Ελούντα. Το νοιώθω πια, σαν πατρίδα μου το μέρος αυτό…»
σκεφτόταν ο πιλότος Wilcockson.
![]()
Βρισκόταν ήδη πάνω από τις Αλυκές σε υψόμετρο περίπου 200 πόδια. Δεν πρόλαβε να ολοκληρώσει τις σκέψεις του, όταν ο άλλος συνάδελφός του κάνοντας ένα αδέξιο χειρισμό έστριψε σχεδόν τέρμα το πηδάλιο ύψους – βάθους στην ουρά της ατράκτου. Το σκάφος, έγειρε απότομα σε σχεδόν κατακόρυφη θέση με το ρύγχος να σημαδεύει τη θάλασσα.
Προσπαθώντας να μη χάσει την ψυχραιμία του ο captain Wilcockson επιτάχυνε ακόμη περισσότερο τις μηχανές ώστε να επαναφέρει στη σωστή θέση κλίσης το σκάφος.
Δυστυχώς όμως, είχε ήδη επέλθει «απώλεια στήριξης» που επέφερε ακόμη μεγαλύτερη κλίση στην άτρακτο με αποτέλεσμα το υδροπλάνο να καρφωθεί στη θάλασσα μέσα σε λίγα δευτερόλεπτα. Η κρούση ήταν σφοδρότατη και το ρύγχος καρφώθηκε στον πηλώδη βυθό αμέσως. Ο θάνατος των δύο στρατιωτικών ήταν ακαριαίος. Οι κραυγές πόνου και οι απεγνωσμένες φωνές που καλούσαν σε βοήθεια «Help us! Help us!» ξεσήκωσαν αυτοστιγμεί όλους τους κατοίκους της Ελούντας. Ήδη η τραγωδία είχε γραφεί…
Η επιχείρηση διάσωσης
Αμέσως μετά τη συντριβή του υδροπλάνου, το νέο διαδόθηκε αστραπιαία σε ολόκληρη την Ελούντα. Πολλοί εξάλλου ήταν και αυτόπτες μάρτυρες της ακαριαίας πτώσης του στη θάλασσα. Όλοι έτρεξαν αμέσως με τις βάρκες σχηματίζοντας αυτοσχέδιες ομάδες διάσωσης. Η αυθόρμητη συμμετοχή ήταν τόσο εντυπωσιακή που έκανε τον Άγγλο Υποπρόξενο στην Κρήτη, να ευχαριστήσει δημόσια από τις εφημερίδες της εποχής ιδιαιτέρως «τον Πρόεδρο και όλους τους κατοίκους της κοινότητος Ελούντας» για την αυθόρμητη βοήθειά τους.
Κατάφεραν να απεγκλωβίσουν από την καμπίνα όλους τους επιβάτες και να μεταφέρουν τους επιζώντες για να τους παρασχεθούν οι πρώτες βοήθειες στο πλοίο ανεφοδιασμού Imperia, που ήταν αρόδου ανοιχτά της βενζιναποθήκης. Νεκροί ανασύρθηκαν ο 60χρονος Thomas Alexander Cecil (Whimmie) Forbes απόστρατος λογχοφόρος της Ινδικής Πολιτοφυλακής και ο 27χρονος Lieut Richard Glen Wilson – Dickson υπολοχαγός του 5ου Βασιλικού Τάγματος Τεθωρακισμένων. Οι δύο άντρες ενταφιάστηκαν την επομένη του δυστυχήματος στο νεκροταφείο της Αγίας Τριάδος, με εμφανή μέχρι σήμερα τον τάφο τους.
Επίσης μέχρι αργά το μεσημέρι κατάφεραν να περισυλλέξουν όλους τους σάκους της αλληλογραφίας που κουβαλούσε το υδροπλάνο. Οι σάκοι προέρχονταν από την Αυστραλία (σφραγίδα ταχυδρομείου 15-08-36), από τη Σιγκαπούρη (σφραγίδα ταχυδρομείου 16-08-36) και από το Καράτσι της (ενιαίας τότε) Ινδίας (σφραγίδα ταχυδρομείου 19-08-36).
Να σημειωθεί ότι εξίσου σπουδαία, ήταν και η διάσωση όλου του ταχυδρομείου, δεδομένου ότι υπήρχαν και απόρρητα διπλωματικά έγγραφα προερχόμενα από χώρες που ήταν ακόμη κάτω από το Βρετανικό Στέμμα και η πιθανή απώλειά τους θα αποτελούσε σοβαρό πλήγμα στην διπλωματία και την εξωτερική πολιτική της Αγγλίας εκείνη την περίοδο, αφού ήταν ο μοναδικός δρόμος για να φτάσουν όλα αυτά τα μυστικά διπλωματικά έγγραφα, στα ανάκτορα του Μπάκιγχαμ…
![]()
Σύμφωνα με αναφορά της Εταιρείας, δύο ταχυδρομικοί σάκοι από το Χόνγκ Κόνγκ που ζύγιζαν πάνω από 29 κιλά περισυλλέγησαν μέσα σε λίγες ώρες και προωθήθηκαν με έκτακτη πτήση στην Αθήνα για να φτάσουν στο Λονδίνο στις 25 Αυγούστου. Πολλοί από τους φακέλους αυτής της αλληλογραφίας σώθηκαν στο ακέραιο χωρίς να αποκολληθούν τα γραμματόσημα είτε γιατί περισυλλέγησαν σχεδόν αμέσως μόλις ήρθαν σε επαφή με τη θάλασσα, είτε γιατί κάποιοι σάκοι ήταν στο πίσω μέρος της ατράκτου η οποία λόγω του μικρού βάθους της θάλασσας στο σημείο πτώσης, προεξείχε έξω από το νερό.
Άλλο τμήμα της αλληλογραφίας μεταφέρθηκε με άλλη πτήση μέχρι το Πρίντεζι της Ιταλίας, απ΄ όπου προωθήθηκε σιδηροδρομικά μέχρι το Παρίσι, για να φτάσει τελικά στο Λονδίνο στις 27 ή 28 Αυγούστου 1936.
Όσοι φάκελοι βράχηκαν από τη θάλασσα, σφραγίστηκαν στο κεντρικό ταχυδρομείο του Λονδίνου με σφραγίδες που έγραφαν «DAMAGED BY WATER» ή «DAMAGED BY SEA WATER», ή «DAMAGED BY SEA WATER IN AIRPLANE ACCIDENT» («ΚΑΤΑΣΤΡΕΜΜΕΝΟ ΑΠΟ ΝΕΡΟ» ή «ΚΑΤΑΣΤΡΕΜΜΕΝΟ ΑΠΟ ΘΑΛΑΣΣΙΝΟ ΝΕΡΟ» ή «ΚΑΤΑΣΤΡΕΜΜΕΝΟ ΑΠΟ ΘΑΛΑΣΣΙΝΟ ΝΕΡΟ ΣΕ ΑΕΡΟΠΟΡΙΚΟ ΔΥΣΤΥΧΗΜΑ»). Επίσης σε πολλούς φακέλους μπήκε συνοδευτική αυτοκόλλητη ετικέτα που έγραφε «The accompanying item was salved from the wreck of the Air Liner “Scipio”. Returned letter Section, London” (Δηλαδή: Ο συνοδευτικός φάκελος διασώθηκε από την πτώση του αεροπλάνου «Scipio». Τμήμα επιστρεφόμενης αλληλογραφίας, Λονδίνο).
![]()
Τα τεχνικά χαρακτηριστικά του υδροπλάνου
Το υδροπλάνο που συνετρίβη, όπως προαναφέρθηκε ήταν τύπου SHORT S17 KENT και έφερε τέσσερις αερόψυκτες μηχανές τύπου Bristol Jupiter XFBM που ήταν τοποθετημένες ανάμεσα στα φτερά.
Η Ιμπέριαλ συνήψε συμφωνία με τους Short Brothers να κατασκευάσουν υδροπλάνο με τέσσερις κινητήρες το οποίο θα είχε επαρκή ακτίνα δράσης, αρκετούς χώρους για ταχυδρομικούς σάκους και ικανοποιητική άνεση για 15 επιβάτες. Έτσι σχεδιάστηκε και κατασκευάστηκε το SHORT S17 KENT με ιπποδύναμη 555 hp το οποίο και αντικατέστησε το προηγούμενο μοντέλο «Short Calcuta» που ήταν τρικινητήριο. Η πρώτη δοκιμαστική πτήση του έγινε στις 24 Φεβρουαρίου του 1931 ενώ το πρώτο σκάφος δρομολογήθηκε στη γραμμή το Μάιο του ίδιου έτους. Η εταιρεία κατασκεύασε μόνο τρία αυτού του τύπου. Το συγκεκριμένο υδροπλάνο που συνετρίβη στην Ελούντα, εκτελούσε πτήσεις περίπου 4000 μίλια την εβδομάδα.
Ανέπτυσσε μέγιστη ταχύτητα με πλήρες φορτίο 137 μίλια την ώρα και η μέγιστη απόσταση που μπορούσε να διανύσει με αυτονομία καυσίμων ήταν 450 μίλια (περίπου 830 Km).
Το απόβαρο του σκάφους ήταν 20460 λίβρες (9,281 τόνους), ενώ με πλήρες φορτίο ζύγιζε 32000 λίβρες (14,515 τόνους) μπορούσε δηλαδή να μεταφέρει ωφέλιμο φορτίο 5,234 τόνους. Το μήκος του ήταν 78 πόδια και 5 ίντσες (23,90 μ.) ενώ το πλάτος του με το άνοιγμα των πτερύγων 113 πόδια (34,44 μ.) και το ύψος του 28 πόδια (8,53 μ.).
Τα φτερά του καταλάμβαναν επιφάνεια 2640 τετρ. πόδια (245,26 μ2). Μπορούσε να πετάξει σε μέγιστο ύψος 1950 πόδια και να μεταφέρει μέχρι και 15 επιβάτες σε καμπίνα που ήταν κάτω από τα φτερά, ενώ το πλήρωμα ήταν δύο πιλότοι και ένας ασυρματιστής.
Εκτός αυτό που συνετρίβη στην Ελούντα, από τα άλλα δύο, το ένα είχε πέσει θύμα εμπρησμού και κάηκε ολοσχερώς εννέα μήνες πριν στο Πρίντεζι της Ιταλίας (Νοέμβριος του 1935) αφού λειτουργούσε και εκεί διαμετακομιστική βάση της Imperial όπως στην Ελούντα. Το τρίτο εκτελούσε πτήσεις μέχρι και τον Ιούνιο του 1938 οπότε και έγινε παλιοσίδερα (scrap).
![]()
Δυστυχώς σήμερα, δεν σώζεται ο τύπος αυτός του υδροπλάνου, στο μουσείο του αεροδρομίου Croydon στο Surrey της Μ. Βρετανίας όπου ήταν και η έδρα των Βασιλικών Αερογραμμών και μπορούμε να το βλέπουμε μόνο από τις φωτογραφίες που διασώθηκαν.
Οι μέχρι σήμερα επικρατούσες απόψεις για την πτώση του, ότι δηλαδή αντιμετώπισε μηχανικό πρόβλημα και ο πιλότος επιχείρησε αναγκαστική προσγείωση ή ότι εξαιτίας της άπνοιας η θάλασσα ήταν τόσο πολύ καθρέπτης (μπουνάτσα) που αποπροσανατόλισε τον πιλότο χάνοντας την αίσθηση του ύψους αφού έβλεπε το είδωλο του ουρανού, δεν ευσταθούν.
Το πρόβλημα της νηνεμίας της θάλασσας ήταν όντως σοβαρό στις προσθαλασσώσεις που επιχειρούσαν. Μετά από αρκετές περιπτώσεις δύσκολων προσθαλασσώσεων, οι πιλότοι είχαν επισημάνει το πρόβλημα στη διοίκηση της εταιρείας, η οποία έδωσε εντολή στους μηχανικούς της, να επινοήσουν ένα τρόπο που να μπορούν να υπολογίζουν ακριβώς το εναπομένον ύψος μέχρι τη θάλασσα. Έτσι μια ιδέα όπως είχε προταθεί (που δεν ευσταθεί όμως ως προς την σοβαρότητά της), ήταν η ρίψη μπαλονιών του πινγκ πόνγκ μέσα από δίχτυ που θα είχε δεμένα στα δύο άκρα των πτερύγων του λίγο πριν την προσθαλάσσωση.
![]()
Το δυστύχημα και τα Μέσα Ενημέρωσης της εποχής
Το τραγικό αεροπορικό δυστύχημα καλύφτηκε ευρέως από τα Ελληνικά και Διεθνή μέσα ενημέρωσης της εποχής. Έτσι το πρακτορείο Reutres (Ρώϋτερς) σε ανταπόκρισή του από το Κάϊρο, με τίτλο «Scipio crash, survivors» ( Συντριβή scipio, επιζώντες), έγραφε:
«Κάϊρο, Δευτέρα 24 Αυγούστου: Δέκα από τους έντεκα επιζώντες του δυστυχήματος που συνέβη στο υδροπλάνο Scipio των Βασιλικών Αερογραμμών που συνετρίβη στο λιμάνι Μιραμπέλλο (Κρήτη) το περασμένο Σάββατο, έχουν ήδη αναχωρήσει για την Αθήνα. Έχουν πάρει μαζί τους μερικούς σάκους από το ταχυδρομείο που διεσώθη, χωρίς όμως να έχει ακόμη αναγνωριστεί ο προορισμός του, αφού οι περισσότερες ετικέτες έχουν καταστραφεί».
Επίσης η μεγάλης κυκλοφορίας ημερήσια Βρετανική εφημερίδα Daily Telegraph υπό τον τίτλο
«Συντριβή υδροπλάνου στο Μιραμπέλλο. Δύο επιβάτες νεκροί από την πτώση του Scipio», έγραφε σε πρωτοσέλιδο δημοσίευμα στις 24 Αυγούστου 1936:
«Τηλεγράφημα του πρακτορείου Reuters από την Αθήνα, μεταδίδει ότι το υδροπλάνο Scipio των Βασιλικών Βρετανικών Αερογραμμών, στο οποίο επέβαιναν επτά επιβάτες και τετραμελές πλήρωμα συνετρίβη το περασμένο Σάββατο σε τρικυμιώδη θάλασσα στον κόλπο του Μεραμπέλλου στην Κρήτη, προερχόμενο από την Αλεξάνδρεια.
Το σκάφος πέφτοντας στη θάλασσα βυθίστηκε αμέσως. Τραγικό θάνατο βρήκαν ο T. A. C. Forbes απόστρατος αξιωματικός της Ινδικής Αστυνομίας και ο R. G. Wilson-Dickson υπολοχαγός στο Βασιλικό Βρετανικό Σύνταγμα Τεθωρακισμένων. Σοβαρά τραυματισμένος αναφέρεται ο επιβάτης J. N. Draught. Τέσσερις άλλοι επιβαίνοντες όπως και όλα τα μέλη του πληρώματος τραυματίστηκαν ελαφρά.
Οι τοπικές αρχές της Κρήτης και οι γιατροί που έφτασαν επιτόπου, έδωσαν τις πρώτες βοήθειες στους τραυματίες, οι οποίοι μεταφέρθηκαν αμέσως στο παραπλήσιο μονίμως αραγμένο πλοίο ανεφοδιασμού της εταιρείας, Imperia. Στον τόπο του δυστυχήματος αναμένεται να φτάσει από ώρα σε ώρα προερχόμενο από τη Χάϊφα του Ισραήλ το κρουαζιερόπλοιο Durban. Η κηδεία των δύο θυμάτων έγινε χτες το μεσημέρι στο Μεραμπέλλο σύμφωνα με ανταπόκριση του Reuters από την περιοχή. Η επίσημη ανακοίνωση που δόθηκε από την Imperial Airways για το δυστύχημα, αναφέρει ότι οφείλεται σε ανθρώπινο λάθος ενώ το υδροπλάνο βυθίστηκε εξαιτίας της κακοκαιρίας».
![]()
Η καθημερινή εφημερίδα του Ηρακλείου «Δράσις» στις 27/8/1936 υπό τον πηχυαίο τίτλο «Τραγικόν δυστύχημα εις Ελούνδα του υδροπλάνου της Ιμπήριαλ» έγραφε:
«Κατά πληροφορίας εξ Αγ. Νικολάου τραγικόν αεροπορικόν δυστύχημα έλαβε χώραν χθές περί ώραν 10:30 π.μ. έξωθι της Ελούνδας. Συμφώνως προς τας μεταδοθείσας εκείθεν το απόγευμα πρώτας ειδήσεις, το δυστύχημα έλαβε χώραν ως εξής:
Έν των εκτελούντων την συγκοινωνίαν Αλεξανδρείας-Φαλήρου-Λονδίνου επιβατικών υδροπλάνων της εταιρείας «Ιμπήριαλ Αίργουες» προερχόμενον εξ Αλεξανδρείας οπόθεν είχε αποθαλασσωθή τας πρωινάς ώρας της σήμερον, ενώ περϊίπτατο ύπερθεν της Ελούνδας εις ύψος 500 μέτρων περίπου, αιφνιδίως λόγω προφανώς βλάβης των μοτέρ απώλεσε την ισορροπίαν του και κατέπεσεν ως βολίς εις την θάλασσαν εντός του εκεί κόλπου.
Του υδροπλάνου, κατά τας ιδίας πάντοτε πληροφορίας, επέβαινον 10 επιβάται πλην του προσωπικού εξ ων λέγεται εύρον τραγικόν θάνατον οι δύο και ετραυματίσθησαν σοβαρώς οι οκτώ. Εις τον τόπον του δυστυχήματος κατέπλευσε ευθύς ως εγένετο αντιληπτόν το δυστύχημα, το ορμούν συνήθως εις τον αερολιμένα Ελούνδας πλοίον της εταιρείας «Ιμπήριαλ» προς διάσωσιν των επιβαινόντων οίτινες περισυνελέγησαν εν οικτρά καταστάσει. Το υδροπλάνο κατηυθύνετο εις Φάληρον.
Το απόγευμα ο Λιμενάρχης Ηρακλείου κ. Νικολέρης μετά των πρακτόρων του υδροπλάνου και άλλων ανεχώρησαν εσπευσμένως δια τον τόπον του δυστυχήματος».
Η επίσης καθημερινή εφημερίδα του Ηρακλείου «Ανόρθωσις» (27/8/1936) έγραφε καλύπτοντας την είδηση της κηδείας των θυμάτων:
«Κατά την κηδεία των άτυχων θυμάτων του προχθεσινού παρά την Ελούνδαν αεροπορικού δυστυχήματος παρέστησαν αι αρχαί του νομού Λασηθίου και πλήθη κόσμου. Υπό του λιμενάρχου Αγίου Νικολάου ελήφθη και τω κατωτέρω τηλεγράφημα της Κυβερνήσεως: «Πρόθεσις Κυβερνήσεως είναι μετάσχη αποδόσεως τιμών εις φονευθέντας Άγγλους. Αναφέρατε πάραυτα αν καθίσταται χρονικώς δυνατός κατάπλους ημετέρου πολεμικού πλοίου εξ Αιδηψού προς συμμετοχήν. Εν εναντία περιπτώσει γνωρίσατε πρόθεσιν Κυβερνήσεως περί συμμετοχής εις απόδοσιν τιμών μη πραγματοποιηθείσαν λόγω ανεπαρκείας χρόνου. Εκφράσατε βαθύτατα συλλυπητήρια Κυβερνήσεως. Υπουργός Ναυτικών».
Η ημερήσια εφημερίδα της Αθήνας «ΕΛΕΥΘΕΡΟΝ ΒΗΜΑ» στο Κυριακάτικο φύλλο της 23-08-36 σε πρωτοσέλιδο τίτλο της έγραφε: «Δυστύχημα εις Αγγλικόν Αεροπλάνον της γραμμής Ινδιών – Λονδίνου. Συνετρίβη εις τον όρμον Μεραμπέλλο. Τρεις νεκροί και εξ τραυματίαι». Στο κύριο άρθρο της ανέλυε:
«Χτες την πρωίαν τετρακινητήριον υδροπλάνον της αγγλικής εταιρείας Imperial air ways κατευθυνόμενον εξ Αλεξανδρείας εις Φάληρον κατέπεσε συνεπεία αιφνιδίας βλάβης των μηχανών του, πλησίον της ακτής του Μεραμπέλλο της Κρήτης. Κατά την κάθοδόν του το υδροπλάνο ενέπεσεν εις δίνην αέρος και προσεθαλασσώθη ανωμάλως.
Ο ασυρματιστής του υδροπλάνου εξέπεμψεν αμέσως σήμα κινδύνου . Εις βοήθειαν ανεχώρησεν εκ Μεραμπέλλου ρουμουλκόν το οποίον κατώρθωσε να διασώση πέντε επιβάτας και το πλήρωμα πλην δύο, ενός επιβάτου και ενός του πληρώματος οι οποίοι επνίγησαν. Το υδροπλάνον κατεποντίσθη. Εκ των διασωθέντων επιβατών τινές είναι τραυματισμένοι. Τα αίτια του δυστυχήματος δεν εγνώσθησαν εισέτι».
![]()
Η εφημερίδα συνεχίζει με ανταπόκριση του Αθηναϊκού πρακτορείου Ειδήσεων από το Λονδίνο, γράφοντας:
«Το δυστύχημα το επισυμβάν εις το αεροπλάνον της εταιρείας Imperial air ways, ενεποίησε ζωηράν θλίψην ενταύθα. Το σκάφος «Σκηπίων» ήτο εκ των μεγαλυτέρων της υπερωκεανείου γραμμής της εταιρείας, κατέπεσε δε και συνετρίβη παρά την νήσον Κρήτην συνεπεία βλάβης του κινητήρος και ενώ προσεπάθει να προσγειωθεί εις τον αερολιμένα του Μεραμπέλλου, οπόθεν επρόκειτο να εφοδιαστεί εις καύσιμον ύλη.
Εις Άγγλος επιβάτης ονόματι Φόρμπς, επιβάς του υδροπλάνου εκ Δελχί εφονεύθει κατά την πτώσιν τούτου. Ο υπολοχαγός Ντίκσον και εις άλλος επιβάτης επνίγησαν, ο δε πιλότος Ουϊλκόκξον υπέστη εκ της πτώσεως εσωτερικήν αιμορραγίαν. Ομοίως ετραυματίστησαν τρεις άλλοι εκ του πληρώματος και πέντε εισέτι εκ των επιβατών.
Σοβαρόν κίνδυνον διέτρεξαν και οι λοιποί εκ των επιζώντων, οίτινες διεσώθησαν χάρις εις την έγκαιρον βοήθειαν της θαλαμηγού της εταιρείας «Ιμπήριαλ», ήτις ευρίσκετο κατά την στιγμή του δυστυχήματος εις απόστασιν ημίσεως μιλλίου από του σημείου όπου κατέπεσε το υδροπλάνο. Το καταστραφέν υδροπλάνο ήτο εφωδιασμένον δια τεσσάρων κινητήρων και είχε θέσεις δια 15 επιβάτας, κατεσκευάσθη το 1931 και ζυγίζει εν όλω μετά του φορτίου υπέρ τους δεκατρεις τόνους. Το αεροσκάφος είχεν αναχωρήσει εξ Αλεξανδρείας την πρωίαν δια Βρινδήσιον.
Νεώτερα τηλεγραφήματα των Πρακτορείων Χαβάς, Ρώιτερς και άλλων, αναφέρουν λεπτομερείας της παρασχεθείσης υπό των ελληνικών αρχών περιθάλψεως εις τα θύματα του τραγικού τούτου αεροπορικού δυστυχήματος. Οι αγγλικοί ραδιοφωνικοί σταθμοί ανήγγειλαν την νύκτα ότι κατέπλευσεν επιτόπου και αγγλικόν πολεμικόν ευρισκόμενον εκεί πλησίον».
Οι καθημερινής κυκλοφορίας εφημερίδες του Ηρακλείου «Δράσις» και «Ανόρθωσις» (27/8/1936) καθώς και τα «Κρητικά Νέα» (28/8/1936) υπό τον τίτλο «Το τραγικόν αεροπορικόν δυστύχημα, Θερμόν Αγγλικόν Ευχαριστήριον» δημοσίευσαν σε περίοπτες θέσεις, το ευχαριστήριο του Άγγλου Υποπρόξενου στην Κρήτη στο οποίο ανέφερε:
«Ο Υποπρόξενος της Αγγλίας εν Ηρακλείω ως και η αεροπορική εταιρεία Imperial Airways, θεωρούσιν υποχρέωσίν των να ευχαριστήσουν δημοσία τους Νομάρχας Ηρακλείου και Λασηθίου, τους Λιμενάρχας ως και εν γένει πάσας τας αρχάς, δια το επιδειχθέν ενδιαφέρον εις το γνωστόν τραγικόν αεροπορικόν δυστύχημα Ελούντας. Επίσης θερμώς ευχαριστούσι τους αυτοστιγμεί σπεύσαντας επί τόπου του δυστυχήματος, τον Πρόεδρο και τους κατοίκους της Κοινότητος Ελούντας των οποίων η αυθόρμητος συμμετοχή εις το πένθος ήτο πρόσθετος επικύρωσις των ευγενών αισθημάτων του Κρητικού λαού.
Επισφράγισης των συμπαθών εκδηλώσεων ήτο το τηλεγράφημα της Α.Ε. του Υπουργού των Ναυτικών δι ου ηρωτάτο ο Λιμενάρχης Ηρακλείου εάν θα υπήρχε καιρός δια την αποστολήν Ελληνικού πολεμικού πλοίου προς απόδωσιν τιμών εις τους φονευθέντας αξιωματικούς του Αγγλικού Στρατού. Είναι παρήγορον ότι η τύχη επεφύλαξεν εις αυτούς να ταφώσιν μακράν μεν της Πατρίδας των, αλλά εις γην φίλης και φιλοξένου χώρας».
ΠΗΓΗ - http://arxiokallari.blogspot.gr/
Του Κωστή Ε. Μαυρικάκη
Πολιτικού Μηχανικού ΕΜΠ
Εβδομήντα και...χρόνια έχουν περάσει από τη συντριβή του υδροπλάνου Scipio (Σκηπίων) των Βασιλικών Βρετανικών Αερογραμμών ή Imperial Airways στον κόλπο της Ελούντας. Για πρώτη φορά μετά από 77 χρόνια γίνεται προσπάθεια μιας όσο το δυνατό πιο ολοκληρωμένης ιστορικής καταγραφής αυτού του τραγικού συμβάντος που έγινε στην προπολεμική Ελούντα και έβαψε με αίμα την ιστορία των Βρετανικών Αερογραμμών.
Εκείνο το Σαββατιάτικο καλοκαιρινό πρωινό της 22ας Αυγούστου του 1936, κανένας δεν πίστευε ότι θα έμελλε να αποτελέσει ορόσημο τόσο για την Ελούντα όσο και για τις Βρετανικές Βασιλικές Αερογραμμές, προδρόμου της σημερινής αεροπορικής εταιρείας British Airways.
Στην Ελλάδα τότε, μόλις πριν από 18 μέρες είχε διαλυθεί η Βουλή, καταλύθηκε και επίσημα το κοινοβουλευτικό πολίτευμα της χώρας και επεβλήθη το δικτατορικό καθεστώς του Ι. Μεταξά με το πρόσχημα του φάσματος του κομμουνιστικού κινδύνου.
Στη μακρινή από τα γεγονότα τότε, μικρή και άσημη Ελούντα, η ζωή κυλούσε στους δικούς της ρυθμούς: Οι Ελουντιανοί προετοιμάζονταν να μετακομίσουν στα μετόχια τους στο Νησί, αφού πλησίαζε η συγκομιδή των χαρουπιών που ήταν από τα βασικά βιοποριστικά γεωργικά προϊόντα και σπουδαίος οικονομικός πόρος τους.
Ώσπου την ηρεμία και τη γαλήνη εκείνου του καλοκαιρινού πρωινού τη διατάραξε η απρόσμενη συντριβή του υδροπλάνου της Imperial σε ένα ταξίδι ρουτίνας, προερχόμενο από την Αλεξάνδρεια και αφού είχε ξεκινήσει από το μακρινό Καράτσι της Ινδίας μεταφέροντας το Βρετανικό ταχυδρομείο μαζί με 11 συνολικά επιβάτες και πλήρωμα.
Το μικρό ελικοφόρο τετρακινητήριο υδροπλάνο τύπου SHORT S17 KENT που είχε το διακριτικό όνομα Scipio (Σκηπίων), όντας ηλικίας μόλις 5 ετών, αποτελούσε το καμάρι της εταιρίας στη γραμμή για τις Ινδίες, απογειώθηκε το ίδιο πρωινό όταν η μέρα είχε χαράξει ήδη καλά στην Αλεξάνδρεια. Η αιώνια πόλη, είχε αποχαιρετήσει οριστικά μόλις πριν από 3 χρόνια το μεγάλο τέκνο της, τον ποιητή Κ. Π. Καβάφη.
Η ίδια πόλη εκείνο το πρωινό, ξεπροβόδιζε τους επιβάτες σε μια συνηθισμένη πτήση ρουτίνας για την Ευρώπη. Λίγο έλειψε, ανάμεσά τους να ήταν και η συντοπίτισσά μας, φουρνιώτισσα ποιήτρια Σοφία Μαυροειδή-Παπαδάκη. Για καλή της τύχη, όμως δεν πρόλαβε την πτήση, αφού λίγη ώρα πριν, το ταξί που την μετέφερε στο χώρο αποθαλάσσωσης έπαθε μηχανική βλάβη!
Το ταξίδι από την Αλεξάνδρεια μέχρι την Ελούντα ήταν 381 μίλια (705 χλμ.) και διαρκούσε περίπου 3,5 ώρες με κανονικές συνθήκες πτήσης. Η μέση ταχύτητα του ταξιδιού που ανέπτυσσε το υδροπλάνο scipio ήταν περίπου 200 χλμ./ώρα. Επιβάτες και πλήρωμα, απολάμβαναν κατά την αποθαλάσσωση το καταπληκτικό δέλτα και τις εκβολές του Νείλου. Ο καλοκαιρινός καιρός ήταν θαυμάσιος και το ταξίδι προς τα βορειοδυτικά φάνταζε ονειρεμένο.
Το Λυβικό πέλαγος στραφτάλιζε στις πρωινές ακτίνες του ήλιου μέχρι το σκάφος να ανέβει στο τελικό ύψος πτήσης. Για δύο από τους επιβάτες, που ένοιωθαν τη χαρά της επιστροφής από το «πετράδι του στέμματος» τις μακρινές Ινδίες που αποτελούσαν Βρετανική κτήση, όπου υπηρετούσαν τον Αγγλικό αποικιακό στρατό, καθισμένοι στα μπροστινά vip καθίσματα του υδροπλάνου, το ταξίδι αυτό έμελλε να ήταν και το τελευταίο…
Η χαρά όλων ήταν απερίγραπτη όταν πετώντας πάνω από το Γαϊδουρονήσι, νότια της Ιεράπετρας, άρχισε να διακρίνεται η Κρήτη.
«Επιτέλους, διαβήκαμε το κατώφλι της Ευρώπης! Επιτέλους φτάνουμε σπίτια μας!»
φώναξε χαρούμενος, μη γνωρίζοντας τι του επεφύλασσε η μοίρα λίγα λεπτά αργότερα, ο απόστρατος λογχοφόρος αξιωματικός της Βρετανικής Πολιτοφυλακής στις Ινδίες στο διπλανό του υπολοχαγό των τεθωρακισμένων που μόλις κατάφερε να τον ακούσει, εξαιτίας του ανυπόφορου μουγκρίσματος των μηχανών που ήταν πάνω από τα κεφάλια τους, στην καμπίνα των επιβατών.
Ήταν δέκα παρά κάποια λεπτά, και το υδροπλάνο πετούσε ήδη πάνω από την Ιεράπετρα. Οι ελαιώνες του γιεραπετρίτικου κάμπου καλωσόριζαν τους ταξιδιώτες στο κρητικό τοπίο, ενώ ήδη κατά το βορά, άρχισε να φαίνεται η παραλία της Παχειάς Άμμου και να μυρίζει αιγαιοπελαγίτικα ο αέρας...
Ο κόλπος του Μεραμπέλου διακρινόταν πλέον καθαρά και όλοι ήταν ανυπόμονοι να προσθαλασσωθούν για να ανεφοδιαστούν με καύσιμα, να πάρουν μια ανάσα και να συνεχίσουν το ταξίδι για το Φάληρο.
Ο έμπειρος πιλότος captain Wilcockson είχε κάνει αρκετές φορές το δρομολόγιο. Το ίδιο και ο συνάδελφός του ο S. G. Long, όπως και ο ασυρματιστής Birkenshaw. Το δρόμο τον ήξεραν με κλειστά μάτια…
Το μόνο που τους απασχολούσε ήταν αυτές οι ύπουλες μπουνάτσες του Κόρφου της Ελούντας, στις οποίες έχανες την αίσθηση του ύψους, αφού η θάλασσα γινόταν καθρέφτης και δεν ξεχώριζες που τέλειωνε το κενό και που άρχιζε το νερό…
«Ευτυχώς, τώρα φυσάνε τα μελτέμια, σκέφτηκε. Η προσθαλάσσωση θα είναι περίφημη. Μας περιμένουν άλλωστε οι φίλοι, ο Πούλ και ο Ποντώφ πάνω στο Imperia. Θα περάσουμε καλά το σαββατοκύριακο στην Ελούντα. Το νοιώθω πια, σαν πατρίδα μου το μέρος αυτό…»
σκεφτόταν ο πιλότος Wilcockson.
Βρισκόταν ήδη πάνω από τις Αλυκές σε υψόμετρο περίπου 200 πόδια. Δεν πρόλαβε να ολοκληρώσει τις σκέψεις του, όταν ο άλλος συνάδελφός του κάνοντας ένα αδέξιο χειρισμό έστριψε σχεδόν τέρμα το πηδάλιο ύψους – βάθους στην ουρά της ατράκτου. Το σκάφος, έγειρε απότομα σε σχεδόν κατακόρυφη θέση με το ρύγχος να σημαδεύει τη θάλασσα.
Προσπαθώντας να μη χάσει την ψυχραιμία του ο captain Wilcockson επιτάχυνε ακόμη περισσότερο τις μηχανές ώστε να επαναφέρει στη σωστή θέση κλίσης το σκάφος.
Δυστυχώς όμως, είχε ήδη επέλθει «απώλεια στήριξης» που επέφερε ακόμη μεγαλύτερη κλίση στην άτρακτο με αποτέλεσμα το υδροπλάνο να καρφωθεί στη θάλασσα μέσα σε λίγα δευτερόλεπτα. Η κρούση ήταν σφοδρότατη και το ρύγχος καρφώθηκε στον πηλώδη βυθό αμέσως. Ο θάνατος των δύο στρατιωτικών ήταν ακαριαίος. Οι κραυγές πόνου και οι απεγνωσμένες φωνές που καλούσαν σε βοήθεια «Help us! Help us!» ξεσήκωσαν αυτοστιγμεί όλους τους κατοίκους της Ελούντας. Ήδη η τραγωδία είχε γραφεί…
Η επιχείρηση διάσωσης
Αμέσως μετά τη συντριβή του υδροπλάνου, το νέο διαδόθηκε αστραπιαία σε ολόκληρη την Ελούντα. Πολλοί εξάλλου ήταν και αυτόπτες μάρτυρες της ακαριαίας πτώσης του στη θάλασσα. Όλοι έτρεξαν αμέσως με τις βάρκες σχηματίζοντας αυτοσχέδιες ομάδες διάσωσης. Η αυθόρμητη συμμετοχή ήταν τόσο εντυπωσιακή που έκανε τον Άγγλο Υποπρόξενο στην Κρήτη, να ευχαριστήσει δημόσια από τις εφημερίδες της εποχής ιδιαιτέρως «τον Πρόεδρο και όλους τους κατοίκους της κοινότητος Ελούντας» για την αυθόρμητη βοήθειά τους.
Κατάφεραν να απεγκλωβίσουν από την καμπίνα όλους τους επιβάτες και να μεταφέρουν τους επιζώντες για να τους παρασχεθούν οι πρώτες βοήθειες στο πλοίο ανεφοδιασμού Imperia, που ήταν αρόδου ανοιχτά της βενζιναποθήκης. Νεκροί ανασύρθηκαν ο 60χρονος Thomas Alexander Cecil (Whimmie) Forbes απόστρατος λογχοφόρος της Ινδικής Πολιτοφυλακής και ο 27χρονος Lieut Richard Glen Wilson – Dickson υπολοχαγός του 5ου Βασιλικού Τάγματος Τεθωρακισμένων. Οι δύο άντρες ενταφιάστηκαν την επομένη του δυστυχήματος στο νεκροταφείο της Αγίας Τριάδος, με εμφανή μέχρι σήμερα τον τάφο τους.
Επίσης μέχρι αργά το μεσημέρι κατάφεραν να περισυλλέξουν όλους τους σάκους της αλληλογραφίας που κουβαλούσε το υδροπλάνο. Οι σάκοι προέρχονταν από την Αυστραλία (σφραγίδα ταχυδρομείου 15-08-36), από τη Σιγκαπούρη (σφραγίδα ταχυδρομείου 16-08-36) και από το Καράτσι της (ενιαίας τότε) Ινδίας (σφραγίδα ταχυδρομείου 19-08-36).
Να σημειωθεί ότι εξίσου σπουδαία, ήταν και η διάσωση όλου του ταχυδρομείου, δεδομένου ότι υπήρχαν και απόρρητα διπλωματικά έγγραφα προερχόμενα από χώρες που ήταν ακόμη κάτω από το Βρετανικό Στέμμα και η πιθανή απώλειά τους θα αποτελούσε σοβαρό πλήγμα στην διπλωματία και την εξωτερική πολιτική της Αγγλίας εκείνη την περίοδο, αφού ήταν ο μοναδικός δρόμος για να φτάσουν όλα αυτά τα μυστικά διπλωματικά έγγραφα, στα ανάκτορα του Μπάκιγχαμ…
Σύμφωνα με αναφορά της Εταιρείας, δύο ταχυδρομικοί σάκοι από το Χόνγκ Κόνγκ που ζύγιζαν πάνω από 29 κιλά περισυλλέγησαν μέσα σε λίγες ώρες και προωθήθηκαν με έκτακτη πτήση στην Αθήνα για να φτάσουν στο Λονδίνο στις 25 Αυγούστου. Πολλοί από τους φακέλους αυτής της αλληλογραφίας σώθηκαν στο ακέραιο χωρίς να αποκολληθούν τα γραμματόσημα είτε γιατί περισυλλέγησαν σχεδόν αμέσως μόλις ήρθαν σε επαφή με τη θάλασσα, είτε γιατί κάποιοι σάκοι ήταν στο πίσω μέρος της ατράκτου η οποία λόγω του μικρού βάθους της θάλασσας στο σημείο πτώσης, προεξείχε έξω από το νερό.
Άλλο τμήμα της αλληλογραφίας μεταφέρθηκε με άλλη πτήση μέχρι το Πρίντεζι της Ιταλίας, απ΄ όπου προωθήθηκε σιδηροδρομικά μέχρι το Παρίσι, για να φτάσει τελικά στο Λονδίνο στις 27 ή 28 Αυγούστου 1936.
Όσοι φάκελοι βράχηκαν από τη θάλασσα, σφραγίστηκαν στο κεντρικό ταχυδρομείο του Λονδίνου με σφραγίδες που έγραφαν «DAMAGED BY WATER» ή «DAMAGED BY SEA WATER», ή «DAMAGED BY SEA WATER IN AIRPLANE ACCIDENT» («ΚΑΤΑΣΤΡΕΜΜΕΝΟ ΑΠΟ ΝΕΡΟ» ή «ΚΑΤΑΣΤΡΕΜΜΕΝΟ ΑΠΟ ΘΑΛΑΣΣΙΝΟ ΝΕΡΟ» ή «ΚΑΤΑΣΤΡΕΜΜΕΝΟ ΑΠΟ ΘΑΛΑΣΣΙΝΟ ΝΕΡΟ ΣΕ ΑΕΡΟΠΟΡΙΚΟ ΔΥΣΤΥΧΗΜΑ»). Επίσης σε πολλούς φακέλους μπήκε συνοδευτική αυτοκόλλητη ετικέτα που έγραφε «The accompanying item was salved from the wreck of the Air Liner “Scipio”. Returned letter Section, London” (Δηλαδή: Ο συνοδευτικός φάκελος διασώθηκε από την πτώση του αεροπλάνου «Scipio». Τμήμα επιστρεφόμενης αλληλογραφίας, Λονδίνο).
Τα τεχνικά χαρακτηριστικά του υδροπλάνου
Το υδροπλάνο που συνετρίβη, όπως προαναφέρθηκε ήταν τύπου SHORT S17 KENT και έφερε τέσσερις αερόψυκτες μηχανές τύπου Bristol Jupiter XFBM που ήταν τοποθετημένες ανάμεσα στα φτερά.
Η Ιμπέριαλ συνήψε συμφωνία με τους Short Brothers να κατασκευάσουν υδροπλάνο με τέσσερις κινητήρες το οποίο θα είχε επαρκή ακτίνα δράσης, αρκετούς χώρους για ταχυδρομικούς σάκους και ικανοποιητική άνεση για 15 επιβάτες. Έτσι σχεδιάστηκε και κατασκευάστηκε το SHORT S17 KENT με ιπποδύναμη 555 hp το οποίο και αντικατέστησε το προηγούμενο μοντέλο «Short Calcuta» που ήταν τρικινητήριο. Η πρώτη δοκιμαστική πτήση του έγινε στις 24 Φεβρουαρίου του 1931 ενώ το πρώτο σκάφος δρομολογήθηκε στη γραμμή το Μάιο του ίδιου έτους. Η εταιρεία κατασκεύασε μόνο τρία αυτού του τύπου. Το συγκεκριμένο υδροπλάνο που συνετρίβη στην Ελούντα, εκτελούσε πτήσεις περίπου 4000 μίλια την εβδομάδα.
Ανέπτυσσε μέγιστη ταχύτητα με πλήρες φορτίο 137 μίλια την ώρα και η μέγιστη απόσταση που μπορούσε να διανύσει με αυτονομία καυσίμων ήταν 450 μίλια (περίπου 830 Km).
Το απόβαρο του σκάφους ήταν 20460 λίβρες (9,281 τόνους), ενώ με πλήρες φορτίο ζύγιζε 32000 λίβρες (14,515 τόνους) μπορούσε δηλαδή να μεταφέρει ωφέλιμο φορτίο 5,234 τόνους. Το μήκος του ήταν 78 πόδια και 5 ίντσες (23,90 μ.) ενώ το πλάτος του με το άνοιγμα των πτερύγων 113 πόδια (34,44 μ.) και το ύψος του 28 πόδια (8,53 μ.).
Τα φτερά του καταλάμβαναν επιφάνεια 2640 τετρ. πόδια (245,26 μ2). Μπορούσε να πετάξει σε μέγιστο ύψος 1950 πόδια και να μεταφέρει μέχρι και 15 επιβάτες σε καμπίνα που ήταν κάτω από τα φτερά, ενώ το πλήρωμα ήταν δύο πιλότοι και ένας ασυρματιστής.
Εκτός αυτό που συνετρίβη στην Ελούντα, από τα άλλα δύο, το ένα είχε πέσει θύμα εμπρησμού και κάηκε ολοσχερώς εννέα μήνες πριν στο Πρίντεζι της Ιταλίας (Νοέμβριος του 1935) αφού λειτουργούσε και εκεί διαμετακομιστική βάση της Imperial όπως στην Ελούντα. Το τρίτο εκτελούσε πτήσεις μέχρι και τον Ιούνιο του 1938 οπότε και έγινε παλιοσίδερα (scrap).
.jpg)
Δυστυχώς σήμερα, δεν σώζεται ο τύπος αυτός του υδροπλάνου, στο μουσείο του αεροδρομίου Croydon στο Surrey της Μ. Βρετανίας όπου ήταν και η έδρα των Βασιλικών Αερογραμμών και μπορούμε να το βλέπουμε μόνο από τις φωτογραφίες που διασώθηκαν.
Οι μέχρι σήμερα επικρατούσες απόψεις για την πτώση του, ότι δηλαδή αντιμετώπισε μηχανικό πρόβλημα και ο πιλότος επιχείρησε αναγκαστική προσγείωση ή ότι εξαιτίας της άπνοιας η θάλασσα ήταν τόσο πολύ καθρέπτης (μπουνάτσα) που αποπροσανατόλισε τον πιλότο χάνοντας την αίσθηση του ύψους αφού έβλεπε το είδωλο του ουρανού, δεν ευσταθούν.
Το πρόβλημα της νηνεμίας της θάλασσας ήταν όντως σοβαρό στις προσθαλασσώσεις που επιχειρούσαν. Μετά από αρκετές περιπτώσεις δύσκολων προσθαλασσώσεων, οι πιλότοι είχαν επισημάνει το πρόβλημα στη διοίκηση της εταιρείας, η οποία έδωσε εντολή στους μηχανικούς της, να επινοήσουν ένα τρόπο που να μπορούν να υπολογίζουν ακριβώς το εναπομένον ύψος μέχρι τη θάλασσα. Έτσι μια ιδέα όπως είχε προταθεί (που δεν ευσταθεί όμως ως προς την σοβαρότητά της), ήταν η ρίψη μπαλονιών του πινγκ πόνγκ μέσα από δίχτυ που θα είχε δεμένα στα δύο άκρα των πτερύγων του λίγο πριν την προσθαλάσσωση.
Το δυστύχημα και τα Μέσα Ενημέρωσης της εποχής
Το τραγικό αεροπορικό δυστύχημα καλύφτηκε ευρέως από τα Ελληνικά και Διεθνή μέσα ενημέρωσης της εποχής. Έτσι το πρακτορείο Reutres (Ρώϋτερς) σε ανταπόκρισή του από το Κάϊρο, με τίτλο «Scipio crash, survivors» ( Συντριβή scipio, επιζώντες), έγραφε:
«Κάϊρο, Δευτέρα 24 Αυγούστου: Δέκα από τους έντεκα επιζώντες του δυστυχήματος που συνέβη στο υδροπλάνο Scipio των Βασιλικών Αερογραμμών που συνετρίβη στο λιμάνι Μιραμπέλλο (Κρήτη) το περασμένο Σάββατο, έχουν ήδη αναχωρήσει για την Αθήνα. Έχουν πάρει μαζί τους μερικούς σάκους από το ταχυδρομείο που διεσώθη, χωρίς όμως να έχει ακόμη αναγνωριστεί ο προορισμός του, αφού οι περισσότερες ετικέτες έχουν καταστραφεί».
Επίσης η μεγάλης κυκλοφορίας ημερήσια Βρετανική εφημερίδα Daily Telegraph υπό τον τίτλο
«Συντριβή υδροπλάνου στο Μιραμπέλλο. Δύο επιβάτες νεκροί από την πτώση του Scipio», έγραφε σε πρωτοσέλιδο δημοσίευμα στις 24 Αυγούστου 1936:
«Τηλεγράφημα του πρακτορείου Reuters από την Αθήνα, μεταδίδει ότι το υδροπλάνο Scipio των Βασιλικών Βρετανικών Αερογραμμών, στο οποίο επέβαιναν επτά επιβάτες και τετραμελές πλήρωμα συνετρίβη το περασμένο Σάββατο σε τρικυμιώδη θάλασσα στον κόλπο του Μεραμπέλλου στην Κρήτη, προερχόμενο από την Αλεξάνδρεια.
Το σκάφος πέφτοντας στη θάλασσα βυθίστηκε αμέσως. Τραγικό θάνατο βρήκαν ο T. A. C. Forbes απόστρατος αξιωματικός της Ινδικής Αστυνομίας και ο R. G. Wilson-Dickson υπολοχαγός στο Βασιλικό Βρετανικό Σύνταγμα Τεθωρακισμένων. Σοβαρά τραυματισμένος αναφέρεται ο επιβάτης J. N. Draught. Τέσσερις άλλοι επιβαίνοντες όπως και όλα τα μέλη του πληρώματος τραυματίστηκαν ελαφρά.
Οι τοπικές αρχές της Κρήτης και οι γιατροί που έφτασαν επιτόπου, έδωσαν τις πρώτες βοήθειες στους τραυματίες, οι οποίοι μεταφέρθηκαν αμέσως στο παραπλήσιο μονίμως αραγμένο πλοίο ανεφοδιασμού της εταιρείας, Imperia. Στον τόπο του δυστυχήματος αναμένεται να φτάσει από ώρα σε ώρα προερχόμενο από τη Χάϊφα του Ισραήλ το κρουαζιερόπλοιο Durban. Η κηδεία των δύο θυμάτων έγινε χτες το μεσημέρι στο Μεραμπέλλο σύμφωνα με ανταπόκριση του Reuters από την περιοχή. Η επίσημη ανακοίνωση που δόθηκε από την Imperial Airways για το δυστύχημα, αναφέρει ότι οφείλεται σε ανθρώπινο λάθος ενώ το υδροπλάνο βυθίστηκε εξαιτίας της κακοκαιρίας».
Η καθημερινή εφημερίδα του Ηρακλείου «Δράσις» στις 27/8/1936 υπό τον πηχυαίο τίτλο «Τραγικόν δυστύχημα εις Ελούνδα του υδροπλάνου της Ιμπήριαλ» έγραφε:
«Κατά πληροφορίας εξ Αγ. Νικολάου τραγικόν αεροπορικόν δυστύχημα έλαβε χώραν χθές περί ώραν 10:30 π.μ. έξωθι της Ελούνδας. Συμφώνως προς τας μεταδοθείσας εκείθεν το απόγευμα πρώτας ειδήσεις, το δυστύχημα έλαβε χώραν ως εξής:
Έν των εκτελούντων την συγκοινωνίαν Αλεξανδρείας-Φαλήρου-Λονδίνου επιβατικών υδροπλάνων της εταιρείας «Ιμπήριαλ Αίργουες» προερχόμενον εξ Αλεξανδρείας οπόθεν είχε αποθαλασσωθή τας πρωινάς ώρας της σήμερον, ενώ περϊίπτατο ύπερθεν της Ελούνδας εις ύψος 500 μέτρων περίπου, αιφνιδίως λόγω προφανώς βλάβης των μοτέρ απώλεσε την ισορροπίαν του και κατέπεσεν ως βολίς εις την θάλασσαν εντός του εκεί κόλπου.
Του υδροπλάνου, κατά τας ιδίας πάντοτε πληροφορίας, επέβαινον 10 επιβάται πλην του προσωπικού εξ ων λέγεται εύρον τραγικόν θάνατον οι δύο και ετραυματίσθησαν σοβαρώς οι οκτώ. Εις τον τόπον του δυστυχήματος κατέπλευσε ευθύς ως εγένετο αντιληπτόν το δυστύχημα, το ορμούν συνήθως εις τον αερολιμένα Ελούνδας πλοίον της εταιρείας «Ιμπήριαλ» προς διάσωσιν των επιβαινόντων οίτινες περισυνελέγησαν εν οικτρά καταστάσει. Το υδροπλάνο κατηυθύνετο εις Φάληρον.
Το απόγευμα ο Λιμενάρχης Ηρακλείου κ. Νικολέρης μετά των πρακτόρων του υδροπλάνου και άλλων ανεχώρησαν εσπευσμένως δια τον τόπον του δυστυχήματος».
Η επίσης καθημερινή εφημερίδα του Ηρακλείου «Ανόρθωσις» (27/8/1936) έγραφε καλύπτοντας την είδηση της κηδείας των θυμάτων:
«Κατά την κηδεία των άτυχων θυμάτων του προχθεσινού παρά την Ελούνδαν αεροπορικού δυστυχήματος παρέστησαν αι αρχαί του νομού Λασηθίου και πλήθη κόσμου. Υπό του λιμενάρχου Αγίου Νικολάου ελήφθη και τω κατωτέρω τηλεγράφημα της Κυβερνήσεως: «Πρόθεσις Κυβερνήσεως είναι μετάσχη αποδόσεως τιμών εις φονευθέντας Άγγλους. Αναφέρατε πάραυτα αν καθίσταται χρονικώς δυνατός κατάπλους ημετέρου πολεμικού πλοίου εξ Αιδηψού προς συμμετοχήν. Εν εναντία περιπτώσει γνωρίσατε πρόθεσιν Κυβερνήσεως περί συμμετοχής εις απόδοσιν τιμών μη πραγματοποιηθείσαν λόγω ανεπαρκείας χρόνου. Εκφράσατε βαθύτατα συλλυπητήρια Κυβερνήσεως. Υπουργός Ναυτικών».
Η ημερήσια εφημερίδα της Αθήνας «ΕΛΕΥΘΕΡΟΝ ΒΗΜΑ» στο Κυριακάτικο φύλλο της 23-08-36 σε πρωτοσέλιδο τίτλο της έγραφε: «Δυστύχημα εις Αγγλικόν Αεροπλάνον της γραμμής Ινδιών – Λονδίνου. Συνετρίβη εις τον όρμον Μεραμπέλλο. Τρεις νεκροί και εξ τραυματίαι». Στο κύριο άρθρο της ανέλυε:
«Χτες την πρωίαν τετρακινητήριον υδροπλάνον της αγγλικής εταιρείας Imperial air ways κατευθυνόμενον εξ Αλεξανδρείας εις Φάληρον κατέπεσε συνεπεία αιφνιδίας βλάβης των μηχανών του, πλησίον της ακτής του Μεραμπέλλο της Κρήτης. Κατά την κάθοδόν του το υδροπλάνο ενέπεσεν εις δίνην αέρος και προσεθαλασσώθη ανωμάλως.
Ο ασυρματιστής του υδροπλάνου εξέπεμψεν αμέσως σήμα κινδύνου . Εις βοήθειαν ανεχώρησεν εκ Μεραμπέλλου ρουμουλκόν το οποίον κατώρθωσε να διασώση πέντε επιβάτας και το πλήρωμα πλην δύο, ενός επιβάτου και ενός του πληρώματος οι οποίοι επνίγησαν. Το υδροπλάνον κατεποντίσθη. Εκ των διασωθέντων επιβατών τινές είναι τραυματισμένοι. Τα αίτια του δυστυχήματος δεν εγνώσθησαν εισέτι».
Η εφημερίδα συνεχίζει με ανταπόκριση του Αθηναϊκού πρακτορείου Ειδήσεων από το Λονδίνο, γράφοντας:
«Το δυστύχημα το επισυμβάν εις το αεροπλάνον της εταιρείας Imperial air ways, ενεποίησε ζωηράν θλίψην ενταύθα. Το σκάφος «Σκηπίων» ήτο εκ των μεγαλυτέρων της υπερωκεανείου γραμμής της εταιρείας, κατέπεσε δε και συνετρίβη παρά την νήσον Κρήτην συνεπεία βλάβης του κινητήρος και ενώ προσεπάθει να προσγειωθεί εις τον αερολιμένα του Μεραμπέλλου, οπόθεν επρόκειτο να εφοδιαστεί εις καύσιμον ύλη.
Εις Άγγλος επιβάτης ονόματι Φόρμπς, επιβάς του υδροπλάνου εκ Δελχί εφονεύθει κατά την πτώσιν τούτου. Ο υπολοχαγός Ντίκσον και εις άλλος επιβάτης επνίγησαν, ο δε πιλότος Ουϊλκόκξον υπέστη εκ της πτώσεως εσωτερικήν αιμορραγίαν. Ομοίως ετραυματίστησαν τρεις άλλοι εκ του πληρώματος και πέντε εισέτι εκ των επιβατών.
Σοβαρόν κίνδυνον διέτρεξαν και οι λοιποί εκ των επιζώντων, οίτινες διεσώθησαν χάρις εις την έγκαιρον βοήθειαν της θαλαμηγού της εταιρείας «Ιμπήριαλ», ήτις ευρίσκετο κατά την στιγμή του δυστυχήματος εις απόστασιν ημίσεως μιλλίου από του σημείου όπου κατέπεσε το υδροπλάνο. Το καταστραφέν υδροπλάνο ήτο εφωδιασμένον δια τεσσάρων κινητήρων και είχε θέσεις δια 15 επιβάτας, κατεσκευάσθη το 1931 και ζυγίζει εν όλω μετά του φορτίου υπέρ τους δεκατρεις τόνους. Το αεροσκάφος είχεν αναχωρήσει εξ Αλεξανδρείας την πρωίαν δια Βρινδήσιον.
Νεώτερα τηλεγραφήματα των Πρακτορείων Χαβάς, Ρώιτερς και άλλων, αναφέρουν λεπτομερείας της παρασχεθείσης υπό των ελληνικών αρχών περιθάλψεως εις τα θύματα του τραγικού τούτου αεροπορικού δυστυχήματος. Οι αγγλικοί ραδιοφωνικοί σταθμοί ανήγγειλαν την νύκτα ότι κατέπλευσεν επιτόπου και αγγλικόν πολεμικόν ευρισκόμενον εκεί πλησίον».
Οι καθημερινής κυκλοφορίας εφημερίδες του Ηρακλείου «Δράσις» και «Ανόρθωσις» (27/8/1936) καθώς και τα «Κρητικά Νέα» (28/8/1936) υπό τον τίτλο «Το τραγικόν αεροπορικόν δυστύχημα, Θερμόν Αγγλικόν Ευχαριστήριον» δημοσίευσαν σε περίοπτες θέσεις, το ευχαριστήριο του Άγγλου Υποπρόξενου στην Κρήτη στο οποίο ανέφερε:
«Ο Υποπρόξενος της Αγγλίας εν Ηρακλείω ως και η αεροπορική εταιρεία Imperial Airways, θεωρούσιν υποχρέωσίν των να ευχαριστήσουν δημοσία τους Νομάρχας Ηρακλείου και Λασηθίου, τους Λιμενάρχας ως και εν γένει πάσας τας αρχάς, δια το επιδειχθέν ενδιαφέρον εις το γνωστόν τραγικόν αεροπορικόν δυστύχημα Ελούντας. Επίσης θερμώς ευχαριστούσι τους αυτοστιγμεί σπεύσαντας επί τόπου του δυστυχήματος, τον Πρόεδρο και τους κατοίκους της Κοινότητος Ελούντας των οποίων η αυθόρμητος συμμετοχή εις το πένθος ήτο πρόσθετος επικύρωσις των ευγενών αισθημάτων του Κρητικού λαού.
Επισφράγισης των συμπαθών εκδηλώσεων ήτο το τηλεγράφημα της Α.Ε. του Υπουργού των Ναυτικών δι ου ηρωτάτο ο Λιμενάρχης Ηρακλείου εάν θα υπήρχε καιρός δια την αποστολήν Ελληνικού πολεμικού πλοίου προς απόδωσιν τιμών εις τους φονευθέντας αξιωματικούς του Αγγλικού Στρατού. Είναι παρήγορον ότι η τύχη επεφύλαξεν εις αυτούς να ταφώσιν μακράν μεν της Πατρίδας των, αλλά εις γην φίλης και φιλοξένου χώρας».
ΠΗΓΗ - http://arxiokallari.blogspot.gr/