Η Τύλισ(σ)ος είναι μεγάλος οικισμός και ομώνυμο Δημοτικό διαμέρισμα του ΔΗΜΟΥ ΜΑΛΕΒΙΖΙΟΥ του νομού Ηρακλείου στην επαρχία Μαλεβιζίου. Μάλιστα αποτελεί και την έδρα του Δήμου αυτού. Η θέση του είναι στις ανατολικές υπώρειες του Ψηλορείτη, μέσα σε μικρή πεδιάδα, που είναι κατάφυτη από αμπέλια και ελαιώνες.
Κατά την απογραφή του 2001 βρέθηκε να έχει 1.085 κατοίκους, που ασχολούνται κυρίως με την ελαιοκαλλιέργεια και την αμπελοκαλλιέργεια. Παράγονται λάδι , κρασί, σταφίδα, εσπεριδοειδή και χαρούπια. Υδρεύεται από τις πηγές Λούτρα και Αγίου Μάμα. Στην Τύλισο βρίσκονται οι εκκλησίες του Αγίου Νικολάου, ο οποίος είναι και πολιούχος, του Αγίου Ιωάννη του Προδρόμου, του Αγίου Αντωνίου, της Κοίμησης της Θεοτόκου με ίχνη τοιχογραφιών και της Μεταμόρφωσης του Σωτήρος. Εξάλλου, υπάρχουν και τα εξωκλήσια, όπως του Αγίου Μάμα, της Παναγίας Κεράς, της Παναγίας της Λούτρας, του Αγίου Αντωνίου και του Αγίου Γεωργίου.
Στον οικισμό λειτουργούν μεταξύ άλλων περιφερειακό ιατρείο, που εξυπηρετεί και το Δημοτικό Διαμέρισμα Μονής, φαρμακείο, ΚΕΠ, Δημοτικό Σχολείο, νηπιαγωγείο, Γυμνάσιο, Σχολείο Δεύτερης Ευκαιρίας, αστυνομικός σταθμός, ταχυδρομείο, ΟΤΕ, αγροτικός συνεταιρισμός . Έχει ιδρυθεί ΚΑΠΗ. Πολιτιστικά δραστηριοποιούνται ο Επιμορφωτικός Σύλλογος Τυλίσου, καθώς επίσης και ο Σύλλογος Γυναικών, με το όνομα "Δίκτυννα". Από αθλητική άποψη, ο Αθλητικός Όμιλος Τυλίσου αγωνίζεται στο ποδοσφαιρικό πρωτάθλημα στη Β΄ερασιτεχνική κατηγορία της Ε.Π.Σ. Ηρακλείου. Στην Τύλισο υπάρχουν δύο γήπεδα ποδοσφαίρου, ανάμεσα στα οποία και ένα για "καλτσέτο" (5Χ5).
Στο 11ο χιλιόμετρο της παλιάς εθνικής οδού Ηρακλείου-Ρεθύμνου βρίσκεται στα δεξιά της Τυλίσου ο Αρόλιθος ή Σερβύλλι, ένα παραδοσιακό χωριό Εκεί ανάμεσα στα άλλα βρίσκονται ξενοδοχείο, ταβέρνες και μουσείο Αγροτικής Ιστορίας και Λαϊκής Τέχνης. Ο Αρόλιθος είναι τουριστικό συγκρότημα που αναπαριστά κρητικό παραδοσιακό χωριό
Το σημερινό χωριό διασώζει ακέραιο το προελληνικό όνομα της αρχαίας πόλης, στα ερείπια της οποίας έχει κτιστεί. Αξιοθέατο αποτελεί ο αρχαιολογικός χώρος της Τυλίσου. Η πόλη ανασκάφτηκε από τον Ιωσήφ Χατζηδάκη, ιατρό και αρχαιολόγο, που υπήρξε από τους ιδρυτές της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας της Κρήτης και του Μουσείου του Ηρακλείου. Η ανακάλυψη της αρχαίας πόλης έγινε τυχαία, καθώς το 1906, ένας κάτοικος του χωριού, ενώ έσκαβε, βρήκε τέσσερεις μεγάλους λέβητες, τους οποίους τους έφερε για πούλημα στο Ηράκλειο. Σε εργαστήρι κάποιου χαλκουργού, η ομάδα του Χατζηδάκη τους είδε τυχαία και τους αγόρασε για το Μουσείο. Στη συνέχεια έλαβαν άδεια να ξεκινήσουν οι ανασκαφές και εκείνες άρχισαν το 1912 και διήρκεσαν τρία χρόνια. Το 1940 ο καθηγητής Νικόλαος Πλάτων έκανε εργασίες συντήρησης και αποκατάστασης των μεγάρων της Τυλίσου, κάτι που συνεχίστηκε και στη δεκαετία του ' 50.
Στη διάρκεια εργασιών για τη στερέωση των διαδοχικών πλακόστρωτων δρόμων ανακαλύφθηκε νέα πλακόστρωτη αυλή. Αυτά χρονολογούνται από το 1400-1200 π.Χ. Κατά τις αρχαιολογικές ανασκαφές ανακαλύφθηκαν σημαντικότατα και σπάνια αρχαία ευρήματα, όπως τρεις πελώριοι χάλκινοι λέβητες, μοναδικοί στο Αιγαίο Πέλαγος, ένα χάλκινο ειδώλιο, πινακίδες σε ανακτορική Α μινωική γραφή, πιθάρι με χαραγμένη επιγραφή στη Γραμμική Α, ρυτό από οψιδιανό, δεξαμενή νερού, τάφοι που ανήκουν στην τελευταία περίοδο ακμής (1400-1200 π.Χ.) , σφραγίδες και πήλινα αγγεία. Η αρχιτεκτονική των μεγάρων και οι τοιχογραφίες που βρέθηκαν στην αρχαία Τύλισο προσιδιάζουν τις αντίστοιχες της Κνωσού. Οι δύο πόλεις συνδέονταν ιδιαίτερα την περίοδο 1450-1200 π.Χ., όπως φαίνεται από τα ευρήματα.
Η θέση της πόλης εντοπίστηκε από δύο περιηγητές του περασμένου αιώνα, τον Πάσλεϊ και το Σπρατ. Ο πρώτος μάλιστα έγραψε ότι άκουσε από τους κατοίκους το όνομα της αρχαίας πόλης και αυτό του ήταν αρκετό για να καταλάβει ότι βρισκόταν στην αρχαία Τύλισο.
Αξίζει να σημειωθεί και η ύπαρξη ιχνών ιερού της μινωικής εποχής σε ένα δέντρο, στην κορυφή του όρους Πύργος. Το Ιερό ιδρύθηκε γύρω στο 2000 π.Χ. και βρέθηκε το 1962 από τον αρχαιολόγο Αλεξίου. Στο χώρο αυτό ανακαλύφθηκαν λατρευτικά σκεύη και ειδώλια από πηλό, τα οποία φυλάσσονται σήμερα στο Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου.
