O Κουσές είναι χωριό με 130 κατοίκους το 2001 και πρώην κοινότητα της επαρχίας Καινούργιου στο νομό Ηρακλείου. Σήμερα αποτελεί ομώνυμο Δημοτικό διαμέρισμα στο Δήμο Μοιρών. Η θέση του είναι σε υψόμετρο 130μ. στους βόρειους πρόποδες του υψώματος Πύργος (υψ. 228 μ.) των Αστερουσίων. Από εκεί η θέα είναι πανοραμική προς την πεδιάδα της Κάτω Μεσσαράς. Η απόστασή του από το Ηράκλειο είναι 61,5 χλμ. Πολύ κοντά στο χωριό βρίσκεται και η Φαιστός. Κύρια ασχολία των κατοίκων του χωριού είναι η γεωργία. Πανηγυρίζει στις 25 Ιουλίου, ημέρα εορτασμού της Κοιμήσεως της Αγίας Άννας.
Το χωριό έχει ιστορικό ενδιαφέρον, καθώς κατά την Τουρκοκρατία υπήρξε φέουδο της μεγάλης οικογένειας των Κουρμούληδων, οι οποίοι υπήρξαν κρυπτοχριστιανοί. Σύμφωνα με την παράδοση στον Κουσέ λειτούργησε Κρυφό Σχολείο, με δάσκαλο κάποιον Σπάγο.Το όνομά του δόθηκε στη συνοικία Σπαγουλιανά.
Οι κρυπτοχριστιανοί Κουρμούληδες υπήρξαν διάσημη οικογένεια που τιμωρούσαν αυτούς που κακομεταχειρίζονταν τους Χριστιανούς αγάδες της Μεσαράς. Κατά την Επανάσταση του 1821 πολέμησαν μαζί με τους Χριστιανούς με σκοπό να απελευθερώσουν την Κρήτη από τον τουρκικό ζυγό. Η οικογένεια έδωσε στον αγώνα 80 πολεμιστές, εκ των οποίων μόνο οι 4 είδαν το τέλος της Επανάστασης. Σημαντικότερο μέλος της οικογένειας ήταν ο Φιλικός και αρχηγός της Επαναστάσεως στην Ανατολική Κρήτη, Μιχάλης Κουρμούλης, που πέθανε από τα τραυματά του στην Ύδρα το 1824.
Στον Κουσέ σώζονται δύο πύργοι των Κουρμούληδων, με πολεμίστρες. Σε έναν από αυτούς βρίσκεται η εκκλησία (κατακόμβη) της Αγίας Πελαγίας, όπου μαζεύονταν κρυφά και λάτρευαν το Χριστό οι κρυπτοχριστιανοί. Άλλες εκκλησίες στο χωριό είναι του Αγίου Αντωνίου, των Αγίων Πάντων και του Αγίου Γεωργίου. Υπάρχει επίσης ο ναός της Κοιμήσεως της Αγίας Άννας
ΠΗΓΗ - ΒΙΚΙΠΑΙΔΕΙΑ
ΦΩΤ - ΑΝΤΩΝΗΣ ΓΕΝΝΑΡΑΚΗΣ