Ο μήνας Μάρτιος ήταν αφιερωμένος στο Θεό Άρη (Mars).Ήταν ο Θεός της καλής σοδειάς,
αφού η βλάστηση αρχίζει τότε να αναπτύσσεται. Ήταν ο πρώτος μήνας του Ρωμαϊκού ημερολογίου.
Έθιμα και παραδόσεις για την 1η Μαρτίου στα χωριά της Σητείας.
Έφτιαχναν από κόκκινη και άσπρη κλωστή(στριφτή) ένα «μανίλι» (βραχιόλι)
και το φορούσανστον καρπό του χεριού, παιδιά, νέοι και νέες, από την 1η μέχρι και την 21η (εαρινή ισημερία) ή το τέλος Μαρτίου, για να τους προστατεύει και να μη μαυρίσουν από τις μαρτιάτικες ηλιακές ακτίνες. Ήταν και η εποχή που προτιμούσαν τις γυναίκες με επιδερμίδα άσπρη «σαν το γάλα»! Είναι γνωστή και η φράση:«Απού ‘χει κόρη ακριβή, του Μάρτη ο ήλιος μην τη δει.» Το μανίλι αυτό έκαιγαν στη «φουνάρα» τη βραδιά της Ανάστασης ή πάνω στη φλόγα της πασχαλιάτικης λαμπάδας.
Τι συμβόλιζε το ασπροκόκκινο χρώμα της κλωστής:
1.-Ο Μάρτης είναι χειμώνας μαζί και άνοιξη. Κρύο ( άσπρο το χιόνι) και ζέστη
( το κόκκινοτης φωτιάς).
2.- Η κόκκινη κλωστή συμβολίζει την αγάπη για το ωραίο και η άσπρη την αγνότητα του φυτού « χιονόφιλος», που ανθίζει το Μάρτη.
Την 1η Μαρτίου κόβαμε « ασφεντρουλιές ή ασφεντυλιές» ( με το βλαστό τους το καλοκαίρι,ξεραμένο πια, φτιάχναμε με ιδιαίτερα έντεχνο και λεπτό τρόπο μικρούς ανεμόμυλους)κυνηγούσαμε και χτυπούσαμε μ’ αυτές ο ένας τον άλλο λέγοντας « Μάρτης είναι». Επίσης με τις «ασφεντρουλιές» χτυπούσαν τα έπιπλα και τους τοίχους των σπιτιών και λέγανε: «Όξω ψύλλοι και κοριοί και στα όρη οι ποντικοί. Μέσα Μάρτης και Μαγιά και καλή νοικοκερά».
Παροιμίες για το Μάρτη υπάρχουν πάρα πολλές. Μερικές που έλεγαν στα χωριά μας:
-Μάρτης- γδάρτης και κακός παλουκοκαύτης.
-Μάρτης είναι, χάδια κάνει, πότε κλαίει, πότε γελάει.
-Ο Μάρτης ο πεντάγνωμος πέντε φορές εχιόνισε και πάλι το μετάνοιωσε και πάλι ξαναχιόνισε.
-Λείπει ο Μάρτης από τη Σαρακοστή;
-Του Μαρταπρίλη τα νερά πηλά και χώματά ‘ναι.
-Από Μάρτη καλοκαίρι κι από Αύγουστο χειμώνα.
-Από Μαρτιού και Σεπτεμβριού ίσα τα μερονύχτια.
Καλό μήνα σε όλους!
ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΕΜΜ. ΑΥΓΟΥΣΤΙΝΑΚΗΣ
συνταξιούχος δάσκαλος