Μια αγκαλιά, λοιπόν, η εικόνα που αντικρίζεις φτάνοντας στο οροπέδιο, είτε από την πλευρά του Αγίου Νικολάου είτε από την πλευρά του Ηρακλείου. Η αλήθεια είναι ότι η γεμάτη ελιές διαδρομή από την πλευρά του Αγίου Νικολάου παρουσιάζει μεγαλύτερο περιηγητικό ενδιαφέρον, από την άλλη όμως στη βόρεια είσοδο σε περιμένουν οι 26 πέτρινοι αλευρόμυλοι, που αποτελούσαν κάποτε (γύρω στο 1900) το μεγαλύτερο μυλοτόπι της Κρήτης και σήμερα θυμίζουν θέσεις μάχης· άγρυπνοι φρουροί, στέκουν ακριβώς στην είσοδο του οροπεδίου και κοιτούν προς το Κρητικό πέλαγος και τη νήσο Ντία, την οποία, όταν ο καιρός είναι καλός, μπορείτε και εσείς να διακρίνετε.
Από όποιο δρόμο πάντως κι αν έρθεις, τον κύκλο θα τον κάνεις για να μετρήσεις το ένα μετά το άλλο τα ήρεμα χωριά που κάποτε έσφυζαν από ζωή (από τους 7.000 κατοίκους της δεκαετίας του ’50, στο οροπέδιο έχουν μείνει σήμερα κάπου 2.000) και να κατευθυνθείς αναπόφευκτα προς το Ψυχρό, που αποτελεί σημείο αναφοράς όχι μόνο γιατί είναι ένα από τα ψηλότερα σημεία του οροπεδίου, αλλά και γιατί από εδώ θα ανέβεις ακόμη ψηλότερα, ακολουθώντας με τα πόδια το ανηφορικό καλντερίμι, για να απολαύσεις την κάθοδο στην υγρή ομορφιά των σταλακτιτών και σταλαγμιτών του Δικταίου Αντρου.
Το σχήμα του οροπεδίου Λασιθίου είναι στενόμακρο, από την Ανατολή προς τη Δύση, σε μήκος 10 χιλιομέτρων και πλάτος 4-5 χιλιομέτρων. Στην ανατολική πλευρά υψώνεται ως νησίδα μέσα στην πεδιάδα ένας λόφος, η Κεφάλα, και χωρίζει το οροπέδιο σε δυο μέρη. Το ανατολικό δεν έχει υπόγεια νερά, ενώ το δυτικό, που είναι σε έκταση πολύ μεγαλύτερο, έχει άφθονα υπόγεια νερά σε βάθος 8-16-18 μ., ανάλογα με τη θέση. Έχει μέσο όρο υψομέτρου τα 840 μέτρα.
Τα όρη που το περιβάλλουν είναι τα εξής:
- νοτιοανατολικά βρίσκεται ο κύριος όγκος της υψηλότερης κορυφής Σπαθί που βρίσκεται στα 2.148 μέτρα
- ανατολικά βρίσκεται η Τζίβη ή Αλόιδα στα 1.664 μέτρα
- Από το βορρά έχουμε τη Σελένα στα 1.559 μέτρα
- βορειοδυτικά το Λουλουδάκι που είναι στα 1.163 μέτρα
- Δυτικά βρίσκεται η Σκλόκα που είναι στα 1.298 μέτρα και ο Αφέντης στα 1.578
- Από το νότο έχουμε το Σαρακηνό που φτάνει στα 1.580 μέτρα, το Βιργιωμένο στα 1.414 και τέλος τη Μαγερεύτρα που έχει υψόμετρο 1.462 μέτρα
Το οροπέδιο είναι γνωστό και για τους γραφικούς πια ανεμόμυλους. Τις δεκαετίες του ’50 και του ’60 το οροπέδιο ήταν ένα από τα πρώτα αιολικά πάρκα της Ευρώπης. Υπήρχαν περίπου 16 χιλιάδες ανεμόμυλοι που αντλούσαν τα υπόγεια ύδατα, με τα οποία πότιζαν τις καλλιέργειες τους οι κάτοικοί του.
ΚΕΙΜΕΝΟ - www.kathimerini.gr
φωτογραφιες - ΑΝΤΩΝΗΣ ΓΕΝΝΑΡΑΚΗΣ