Η Κυδωνία ήταν σημαντική αρχαία πόλη-κράτος στην Βόρειοδυτική ακτή της Κρήτης, στο σημείο όπου σήμερα είναι κτισμένη η πόλη των Χανίων. Κατά τον θρύλο, η Κυδωνία ιδρύθηκε από τον Βασιλιά Κύδων, γιο του Ερμή και της Ακακαλλίδας, κόρης
του Βασιλιά Μίνωα.
Οι κάτοικοι της Κυδωνίας αναφέρονται στο δωδέκατο βιβλίο της Αινειάδας, όπου οι εξαιρετικές ικανότητες τους στην τοξοβολία χρησιμοποιούνται σε μία εκτεταμένη Βιργιλική παραβολή περιγράφοντας την κάθοδο του Θυμού στην Γιουτούρνα.
Η ακριβής τοποθεσία της Κυδωνίας προσδιορίστηκε από τον Ρόμπερτ Πάσλεϊ (Robert Pashley ο οποίος, βασιζόμενος αποκλειστικά σε αρχαία ιστορικά κείμενα και χωρίς κάποια αρχαιολογική αποκάλυψη τοποθέτησε την πόλη στην περιοχή
του σημερινού λιμανιού και του λόφου Καστέλλι. Ευρήματα από τις σύγχρονες αρχαιολογικές ανασκαφές εκτίθενται στο Αρχαιολογικό Μουσείο Χανίων.
Χαρακτηρίζεται ως «πόλη-παλίμψηστο» λόγω των αλλεπάλληλων στρωμάτων κατοίκησης, ως «η αρχαιότερη πόλη της Κρήτης» και ως μία από τις αρχαιότερες πόλεις της Ευρώπης. Τα Χανιά. Αρκεί, μάλιστα, να περπατήσεις ένα ή δύο, το πολύ, οικοδομικά τετράγωνα, για να διαπιστώσεις το παλίμψηστό της. Όχι μόνο σε βάθος, παρατηρώντας σε μια ανασκαφή τα πολλά στρώματα πόλεων που αποκαλύφθηκαν, αλλά και στην επιφάνεια, καθώς σώζονται πλάι-πλάι ίχνη από την 3η χιλιετία π.Χ. έως την Τουρκοκρατία.
Στη συνοικία Σπλάντζια, στην οδό Δασκαλογιάννη, διατηρείται στο ημιυπόγειο μιας σύγχρονης κατοικίας η μοναδική στη δυτική Κρήτη «δεξαμενή καθαρμών», που αποκαλύφθηκε και που αποδεικνύει περίτρανα ότι εκεί αναπτύχθηκε ένας ανακτορικός πολιτισμός. Απέναντι από το μινωικό ιερό συγκρότημα με το άδυτο ή τη «δεξαμενή καθαρμών» και κάτω από το οδόστρωμα της οδού Δασκαλογιάννη, όπου διασώζονται καταχωμένα μινωικά κτήρια, βρίσκεται ο Άγιος Ρόκκος, μια μικρή καθολική εκκλησία του 1630, αφιερωμένη στον Άγιο-προστάτη κατά της πανώλης. Το μισό δάπεδο του ενετικού ναού είναι γυάλινο και επιτρέπει τη θέαση των μινωικών αρχαιοτήτων, που έχουν εντοπιστεί κάτω από τα θεμέλιά του.
ΔΗΜΗΤΡΑ ΚΟΥΝΤΗ
ΦΩΤ - ΑΝΤΩΝΗΣ ΓΕΝΝΑΡΑΚΗΣ