Το Μνημείο αλεξιπτωτιστών είναι ένα ναζιστικό ηρώο για τους Γερμανούς αλεξιπτωτιστές που έπεσαν κατά τη διάρκεια των δέκα ημερών της Μάχης της Κρήτης στο Β ‘Παγκόσμιο Πόλεμο .
Το μνημείο, είναι γνωστό στους Κρητικούς ως το “Γερμανικό Πουλί” ή το “κακό πουλί”. Aνεγέρθηκε το 1941 από τις κατοχικές δυνάμεις και βρίσκεται περίπου 3 χιλιόμετρα δυτικά της πόλης των Χανίων στο δρόμο προς Αγίους Αποστόλους.
Η εισβολή των ναζί στην Κρήτη το Μάιο του 1941 ήταν η πρώτη μεγάλη εναέρια επίθεση στην ιστορία. Παρά τη νίκη τους, η ελίτ των Γερμανών αλεξιπτωτιστών υπέστη μεγάλες απώλειες με αποτέλεσμα ο Αδόλφος Χίτλερ να απαγορεύσει την σε τέτοια μεγάλη κλίμακα χρήση αλεξιπτωτιστών για το υπόλοιπο του πολέμου.
Το μνημείο ανεγέρθηκε στο τέλος μιας πέτρινης κλίμακας που οδηγεί στην κορυφή ενός μικρού λόφου. Αποτελούνταν από ένα ψηλό πετρόχτιστο βάθρο όπου πάνω του στήθηκε ένας τσιμεντένιος αετός σε στάση εφόρμησης προς τη γή, να κρατάει έναν αγκυλωτό σταυρό στα νύχια του.
Η συγκεκριμένη εικόνα ανταποκρίνεται στο έμβλημα – διακριτικό των αλεξιπτωτιστών κομάντος που απονεμόταν στους στρατιώτες της Luftwaffe μετά την ολοκλήρωση της εκπαίδευσης τους στα άλματα.
Στις πρώτες μεταπολεμικές δεκαετίες το μνημείο φαινόταν από ολόγυρα. Όταν όμως άρχισε να επικρατεί η τάση «αξιοποίησης» των πάντων ξεφύτρωσαν σε μικρή απόσταση απ’ αυτό, διώροφα σπίτια, το ένα κατόπιν του άλλου, που το περικύκλωναν ασφυκτικά.
Το «Γερμανικό Πουλί» βρέθηκε σιγά σιγά μέσα στις αυλές των σπιτιών, σαν ν’ αποτελούσε εξάρτημά τους. Αποκορύφωμα της μανίας οικοπεδοποίησης ήταν όταν “φαγώθηκε” από μπουλντόζες το 1/4 του μικρού λόφου ώς τα κράσπεδα της κλίμακας, για να παρκάρουν αυτοκίνητα.
Όλα τούτα έγιναν χωρίς κανείς να διαμαρτύρεται, χωρίς κανείς να δείξει το παραμικρό ενδιαφέρον για την τύχη του μνημείου, ούτε η κοινότητα ούτε ο δήμος, στον οποίο ανήκει η περιοχή, ούτε η Εφορεία Νεότερων Μνημείων. Σαν να ήτανε το «Γερμανικό Πουλί» ένα ταμπού για το οποίο απαγορευόταν να μιλήσει κανείς για αυτό, σα να υπήρχε κάποια μυστική συμφωνία που επέτρεπε τη σιωπηλή, σταδιακή εξαφάνιση του μόνου μνημείου που αφήσανε στην Κρήτη οι Γερμανοί, για να δείχνει το πρόσκαιρο πέρασμά τους.
Πάντως, όπως σημείωνε ο “Ιός” της Ελευθεροτυπίας σε σχετικό δημοσίευμά εκείνης της εποχής, η καταστροφή του μνημείου δεν είχε σχέση με κάποια μορφή αντίστασης από τον τοπικό πληθυσμό αλλά μάλλον προκλήθηκε περισσότερο από την τουριστική «αξιοποίηση» της περιοχής.
Σύμφωνα με το δημοσίευμα, ο τσιμεντένιος αετός, ο γνωστότερος στους ντόπιους ως “Γερμανικό Πουλί” στήθηκε το 1941 από τις κατοχικές αρχές στην τοποθεσία Παρηγοριά, λίγο έξω από τα Χανιά, για να τιμήσουν τη νικηφόρα γι’ αυτούς Μάχη της Κρήτης.
Σύμφωνα με δημοσιεύματα του τοπικού Τύπου, η αρχική καταστροφή του «γερμανικού πουλιού» συνέβη κατά τη διάρκεια της καταιγίδας που έπληξε την πόλη στις 28 Νοεμβρίου 2000. Για φθορά του από τον αέρα («είχαν διαβρωθεί τα σίδερα του σκελετού») έκανε λόγο, ο τότε αρμόδιος δήμαρχος Νέας Κυδωνίας, Νίκος Αποστολάκης.
Οσο κι αν οι σχετικές φωτογραφίες μάς επιτρέπουν να διατηρήσουμε κάποιες αμφιβολίες σχετικά με το ενδεχόμενο κάποιας μικρής ανθρώπινης βοήθειας προς τα στοιχεία της φύσης, αδιαμφισβήτητο γεγονός είναι πως η χαριστική βολή στο μνημείο δόθηκε τις επόμενες μέρες από ανθρώπινα χέρια: δύο μόλις μέρες μετά την καταιγίδα, το Δημοτικό Συμβούλιο της Νέας Κυδωνίας αποφάσισε, με ψήφους 12-2 και ύστερα από σχετική εισήγηση του δημάρχου, να αξιοποιηθεί η «ευκαιρία της καταστροφής που υπέστη» για την απομάκρυνση του μνημείου απ’ την περιοχή, «εφόσον αυτό αναστηλωθεί», και τη μεταφορά του «σε ανάλογο προς τούτο χώρο, όπως αυτός του Γερμανικού Νεκροταφείου» του Μάλεμε.
Σκεπτικό της εισήγησης του κ. Αποστολάκη, που υιοθετήθηκε από την πλειοψηφία των συμβούλων, ήταν ότι το Γερμανικό Πουλί «προκαλεί το λαϊκό αίσθημα, αφού επαναφέρει άσχημες μνήμες στον Λαό της Κρήτης», ενώ διατυπώνεται και ο ισχυρισμός ότι «η απομάκρυνσή του είναι λαϊκό αίτημα πολλών χρόνων» (Δήμος Ν.Κυδωνίας, πρακτικό συνεδριάσεως Δ.Σ. 10/2000). Οι μειοψηφήσαντες σύμβουλοι Ν. Κυριακάκης και Δ. Καλαϊτζής, απ’ την πλευρά τους, διαφώνησαν με την απομάκρυνση του μνημείου και πρότειναν «την αναστήλωση και διατήρησή του στον ίδιο χώρο που βρίσκεται σήμερα».
Πάντως, από ότι φαίνεται, οι θέσεις που εκφράζονταν στις τοπικές εφημερίδες εκείνης της εποχής ήταν υπέρ της διατήρησης του μνημείου για λόγους ιστορικούς.
Μάλιστα, σε εκτενή ιστορική αναδρομή στον «Κήρυκα» (10/12/2000), ο Νίκος Αγγελής θυμίζει στους αναγνώστες πως η καθοριστική συζήτηση για την τύχη του μνημείου, την επαύριο κιόλας της Κατοχής, είχε λήξει με απόφαση για διατήρησή του, και πως καθοριστική επ’ αυτού υπήρξε η γνώμη των τοπικών καπεταναίων της Αντίστασης.
Περισσότερο επικίνδυνη για τον τσιμεντένιο αετό φαίνεται πως υπήρξε, τα στερημένα πρώτα μεταπολεμικά χρόνια, η φήμη που ήθελε κάποιους Γερμανούς να έχουν κρύψει στο κεφάλι του χρυσές λίρες -με αποτέλεσμα, σύμφωνα με τις αφηγήσεις των παιδικών μας χρόνων, μία τουλάχιστον απόπειρα αποκεφαλισμού του για ανεύρεση του πολυπόθητου θησαυρού.
Εξίσου ανακριβής ήταν, τέλος, ένας άλλος ευρύτατα διαδεδομένος μύθος των πρώτων μεταπολεμικών δεκαετιών, σύμφωνα με τον οποίο η γερμανόγλωσση επιγραφή του μνημείου διακήρυττε, ούτε λίγο ούτε πολύ, ότι οι αλεξιπτωτιστές του Τρίτου Ράιχ είχαν πέσει στο νησί «για να εκπολιτίσουν τους αγρίους».
Κάτι τέτοιο δεν υπάρχει ούτε στην τωρινή εκδοχή του μνημείου αλλά ούτε και στην κατοχική -όπως διαπιστώνουμε από τις φωτογραφίες της εποχής (1942), στις οποίες ο «πρωθυπουργός» Τσολάκογλου καταθέτει στεφάνι προς τιμήν των πεσόντων της Βέρμαχτ (Βάσου Μαθιόπουλου «Εικόνες Κατοχής», Αθήνα 1990, σ. 69-70).
Το δημοσίευμα καταλήγει με το εξής συμπέρασμα: μισόν αιώνα μετά τις ταραγμένες μέρες που το γέννησαν, η μοίρα του «Γερμανικού Πουλιού» φαίνεται πως καθορίστηκε περισσότερο από την τουριστική «αξιοποίηση» της περιοχής παρά από τα όποια εθνικά ανακλαστικά των δημοτικών αρχόντων ή των περιοίκων.
«Ο χώρος στον οποίο έχει στηθεί το μνημείο είναι ιδιωτικός και ο ιδιοκτήτης έχει εκφράσει τη θέληση να πάψει η μίσθωσή του», μας εξήγησε ο δήμαρχος. Αλλωστε, τόσο ο ίδιος όσο και η πλειοψηφία του δημοτικού συμβουλίου έκριναν ότι θα ήταν καλύτερα να μεταφερθεί το μνημείο στο γερμανικό νεκροταφείο: «Εκεί, όσοι το επισκέπτονται θα μπορούν να το τιμούν, κατά βούληση. Εκεί που ήταν μέχρι τώρα, ποιος το πρόσεχε;».
Αυτή είναι η ιστορία του γιατί στήθηκε και πώς γκρεμίσθηκε το “Γερμανικό Πουλί”. Ένα μνημείο το οποίο θεωρούμε ότι έπρεπε να συνεχίσει να υπάρχει ως μία υπενθύμιση των καταστροφών και του όλεθρου που άφησε πίσω του ο κατακτητής. Ή, εφόσον αποφασιζόταν πως έπρεπε να γκρεμιστεί, τότε, αυτό θα έπρεπε να γίνει με την τοποθέτηση κάποιου άλλου μνημείου στη θέση του. Μνημείου ειρήνης και μνήμης.
Πηγή φωτογραφιών: christostsantis.com, mydaimoncom.blogspot.gr, en.wikipedia.org
Πηγές κειμένου: iospress.gr, mydaimoncom.blogspot.gr, en.wikipedia.org