Στον επαρχιακό δρόμο Ηρακλείου – Ρεθύμνου, λίγο πιο πέρα από το παραδοσιακό χωριό "Αρόλιθος"υπάρχει η διακλάδωση για Τύλισσο και για Ρέθυμνο.
Παίρνοντας τον δρόμο από δεξιά λίγο πριν φτάσουμε στο πρώτο χωριουδάκι που ονομάζεται Μάραθος, συναντάμε ένα ιδιαίτερα εξαιρετικό και ασυνήθιστο φαινόμενο στην Κρήτη.
Αφιλόξενος τόπος,,με πέτρες και άγριο περιβάλλον που τρομάζει τον επισκέπτη με την αποκρουστική του εμφάνιση αλλά θαυμασμό συγχρόνως για την μαγεία της φύσης που πολλές φορές έχουμε την ανάγκη και να ανακαλύπτουμε και να θαυμάζουμε. Μια μικρή ταμπέλα μας προσελκύει ενημερώνοντάς μας, την ονομασία του συγκεκριμένου "αξιοθέατου". "Βουλισμένο αλώνι"………
"Όσοι πιστεύουν το ακούν μας λένε…."
Απορούμε: "Ποιό;;;;;"
"Θα καταλάβετε μας απαντούν ………"
Αλώνι ονόμαζαν κάθε κομμάτι γης που μπορούσε να καλλιεργηθεί και ήταν σε επίπεδο μέρος ενώ βουλισμένο ονομάστηκε για το λόγο του ότι "το ρούφηξεν η γης"όπως λένε οι κοντινοί κάτοικοι…..
Γεωλόγοι που έχουν επισκεφτεί την περιοχή και μετά από έρευνες που έχουν πραγματοποιηθεί, το κεντρικό πόρισμα της μελέτης αυτής αφορά κάποιο σπήλαιο που ίσως να βρισκόταν κάτω από το βουλισμένο αλώνι και με σεισμούς έγινε η καθίζηση του εδάφους με αποτέλεσμα να υπάρξει το συγκεκριμένο γεωλογικό φαινόμενο. Οι γεωλόγοι αναφέρονται στη "δολίνη" δηλαδή κοίλωμα στρογγυλού ή ελλειψοειδούς σχήματος που δημιουργήθηκε από καταβύθιση του ασβεστολιθικού πετρώματος μιας περιοχής. Οι συνηθισμένες διαστάσεις μιας δολίνης είναι διάμετρος 20-50 μ. και βάθος 5-10 μ. μετά από την κατάρρευση του σπηλαίου ενώ το το Βουλισμένο Αλώνι είναι μια από τις εντυπωσιακότερες δολίνες της Ευρώπης και της Ελλάδας και μοναδική για τις διαστάσεις και την επιβλητικότητά της σε όλη την Κρήτη. Δημιουργήθηκε πριν εκατοντάδες χιλιάδες χρόνια, όταν κατέπεσε η οροφή ενός τεράστιου σπηλαίου. Σήμερα η δολίνη αυτή έχει διαμετρο 90 μέτρα και βάθος από 15 έως 50 μέτρα!
Οι κάτοικοι όμως της περιοχής δεν έχουν την ίδια γνώμη…. Βλέπετε οι Θρύλοι, οι Μύθοι ακόμη και τα παραμύθια ενός τόπου είναι η κληρονομιά που παραμένει ζωντανή από στόμα σε στόμα, η κληρονομιά που μας έχουν αφήσει οι παππούδες μας και οι γιαγιάδες μας για να περισώσουμε κάτι από τον πολιτισμό μας. "Σε τούτο το τόπο μας λένε …. Υπήρχε κάποτε αλώνι … αλλά χάθηκε μαζί με τον αφέντη του…." "Αγιού βουλή ήτονε παιδί μου…"… και αρχίζουν να μας εξιστορούν την ιστορία όπου είχαν ακούσει παιδιά…..
Θρύλος ή Πραγματικότητα;
Μύθος ή απλά παραμύθι;
Αλήθεια ή ψέμματα;
"Όσοι πιστεύουν το ακούν μας λένε…."
Απορούμε: "Ποιό;;;;;"
"Θα καταλάβετε μας απαντούν ………"
Τόπος ευλογημένους από τους Θεούς η Κρήτη, "Νησί του Παραδείσου"όπως πολλοί το αποκαλούν, όπου χάρη στην εργατικότητα των ανθρώπων της ήταν κάποτε ένα καταπράσσινο μέρος όπου πολλοί θαύμαζαν την υπερβολική ομορφιά της. Αλώνια παντού που οι άνθρωποι καλλιεργούσαν τη γη τους και απολάμβαναν ότι εκείνη τους έφερνε. Οι ελιές, τα αμπέλια, τα περβόλια, τα αλώνια. Οι άνθρωποι αγαπούσαν τη γη και αυτή τους ανταπέδιδε την αγάπη της με τους καρπούς που τους προσέφερε.
Για ένα τέτοιο αλώνι θα μιλήσουμε στην ιστορία μας, ένα αλώνι που υπήρχε παλαιότερα στη θέση εκείνη και που τίποτα από εκείνο το αλώνι δεν υπάρχει για να μας θυμίζει την ύπαρξή του.
Κάθε καλοκαίρι έσπερναν το στάρι και περίμεναν μέχρι να φτάσει η μέρα του θερισμού. Μετά το θερισμό κουβαλούσαν τη σοδειά στο σπίτι και τα άχερα που έμεναν γίνονταν η τροφή για τα ζώα.
Η Χρονιά που θα περιγράψουμε ήταν από τις πιο εισοδηματικές της εποχής εκείνης. Είχαν πολλά χρόνια να συναντήσουν τέτοια καλή σοδειά. Χαρακτηριστικές φράσεις έχει περιγράψει ο Κος Φραγκούλης Κών/νος :
"Ήθελα και να πρόβαινες......... να δεις μαγεροψήματα, λινάργια μεστωμένα, κριθάργια μεσσαρίτικα και στάργια μαυραγάνια που κυματούν σα θάλασσα πλατειά στο καψοβόρι. Να δεις θερίστρες όμορφες του δραπανιού τεχνίτρες να τραγουδούν ολόδρωτες στου θέρου το λιοπύρι, το πρόσωπο ντως ν'ανομπρεί να φέγγει μεσ'στον ήλιο. Να δεις και νιους στιμονερούς και μαυρομουστακάτους, να περμαζώνουν τσ'αγκαλιές, να δένουν τα δεμάτια και λόγια ανεγνριστικά να λένε στσι θερίστρες κι αυτές να χαχαρίζουνε κι ο κόπος να ξεχνιέται. Να 'ρθεις στ'αλωνοχώραφα να δεις και να θαμάξεις σαν τσ'εκκλησές οι θεμωνιές με τα καμπαναργιά ντως.
Να πεις σπολλάτη του ζευγά και βίβα του ρεσπέρη, που δεν οκνεύγει ολοχρονίς να καλλουργά, να σπέρνει και θρέφει με τσι κόπους του και κυβερνά τσ'ανθρώπους.
Κι οντέ κινού και ζέφνουσι τα ζούμπερα στ'αλώνι και βάλουν το θολόσυρο το μαυροθαλασσίτη ν'ακούσεις γέλια και χαρές από γιαλό σ'αόρι! Κι άμα λιχνούνε τον καρπό, για χάζι να σιμώσεις πατουλιές τσ'αλωνάρηδες να δεις με το θρινάκι π'αντιφεγγίζει ολόχρυσο στον πάσα 'νους τη χέρα, παρέκει τσι νοικοκερές, συν δυο, συν τρεις στο γύρο, να κάθουνται ανεκούρκουβα το σόδι ν'ανετάσσουν, με τα βολιστροκόσκινα, που λες φανίστηκέ σον, πως βολιστρίζουν μάλαμα, κι ασήμι κοσκινούνε. Κι απήτις ξεβγοδώσουνε, σειρά στσ'ακρογιαλίσκους, σκυφτοί, θεοσεβούμενοι, σαν οντέ βγάνουν τ'άγια κινούνε μικρομέγαλοι και κάνουν το σταυρό ντως, άπου τα βλόησε ο Χριστός με τη δεξά ντον χέρα...".
Ο νοικοκύρης του μεγάλου αλωνιού ο Κυρ Γιώργης όπως τον έλεγαν οι χωριανοί του, ήταν ένας από τους πολύ καλούς νοικοκύρηδες που υπήρχαν στα γύρω χωριά. Ένα γεροντάκι που το μόνο που ήθελε και επιζητούσε ήταν να μπορεί να ζήσει την οικογένειά του. Προσπαθούσε μέσα από το μεροκάματο να επιβιώσει όπως άλλωστε και ο περισσότερος πληθυσμός της Κρήτης, ζούσε αποκλειστικά από την ύπαιθρο. Δελτία καιρού δεν υπήρχαν τότε, ούτε μέσα μαζικής ενημέρωσης για να ενημερώσουν τον αγρότη πως θα έπρεπε να πράξει. Μια ξαφνική βροχή, μια απότομη αλλαγή καιρού, μια μπόρα ξαφνική, θα μπορούσε να φέρει τη καταστροφή στα σπαρτά και ο κόπος των αγροτών να πήγαινε χαμένος.
Το άγχος να προλάβουν τα πάντα, να προλάβουν να θερίσουν. Τα σπαρμένα ήταν πολλά, υπερβολικά πολλά. Κι ο καιρός; Κι αν χαλάσει; Αν βρέξει; Αν χαλάσει ο καιρός και ο κόπος που κάναμε πάει χαμένος; Το σκέφτηκες ; Τέτοιες σκέψεις βασάνιζαν τον Κυρ – Γιώργη μέχρι που πήρε την απόφαση να δουλέψει την ημέρα του Προφήτη – Ηλία αψηφώντας την οργή του Αγίου (όπως πολλοί πίστευαν).
Η μέρα που ξημέρωνε ήταν του Προφήτη – Ηλία. Προφήτης Ηλίας! Ημέρα γιορτινή και σκόλη για όλους! Αμαρτία σε αυτόν που δουλεύει! Ασέβεια προς τον Άγιο!
"Σήκω γυναίκα να πάμε στο θέρος!" Πρόσταξε τη γυναίκα του ο μπάρμπα Γιώργης. "Θα μας κάψει ο Άγιος!"ψέλλισε λες και φοβόταν να το ξεστομίσει δυνατά. Ο Κυρ – Γιώργης δεν άκουγε κουβέντα. Έτσι, την επόμενη μέρα ετοιμάστηκαν, πήραν τα απαραίτητα, ψωμί, ελιές, ντομάτα και τυρί για το απαραίτητο μεσημεριανό γεύμα στο θέρος. Μόλις έφτασαν στο αλώνι ο γέρος με τη γριά άρχισαν να ζεύουν τα βόδια ενώ η κόρη τους (πανέμορφη στη θωριά) άρχισε και σιγοτραγουδούσε: "Γύρω γεια τωνε κι όλα τ'άχερα δικά ντωνε...."Η μέρα κυλούσε και η σοδειά ήταν υπερβολική για τη χρονιά. Η γυναίκα του Κυρ- Γιώργη θέριζε κι εκείνη αλλά συνεχώς ψυθίριζε "Αμαρτία! Τέτοια μέρα και να δουλέμε!"και η κόρη συνέχιζε ανέμελα να τραγουδάει …. "Γύρω γεια τωνε κι όλα τ'άχερα δικά ντωνε....", "Γύρω γεια τωνε κι όλα τ'άχερα δικά ντωνε....", "Γύρω γεια τωνε κι όλα τ'άχερα δικά ντωνε...."
Ένας άνεμος δυνατός άρχισε να φυσά και ένας κρότος ακούστηκε! Δεν πρόλαβαν καν να κινηθούν και η γης άνοιξε κάτω από τα πόδια τους.. Το αλώνι βυθίστηκε και μαζί του πήρε και τον Κυρ – Γιώργη και τη γυναίκα του και την κόρη του! Τιμωρία από τον Άγιο; Τιμωρία από τον ίδιο το Θεό; Θυμός Αγίου;
Ποιός ξέρει άραγε….
Κάθε καλοκαίρι αν σταματήσεις και αφουγκραστείς τον ήχο του ανέμου θα ακούσεις τη κόρη να τραγουδάει: "Γύρω γεια τωνε κι όλα τ'άχερα δικά ντωνε....", "Γύρω γεια τωνε κι όλα τ'άχερα δικά ντωνε....", "Γύρω γεια τωνε κι όλα τ'άχερα δικά ντωνε...." Θρύλος η πραγματικότητα; Ειλικρινά δεν ξέρω. Ίσως η μαγεία των θρύλων να έχει εξαλειφθεί με τα χρόνια … Κάθε χρόνο την ημέρα του Προφήτη Ηλία περιστέρια κατακλύζουν το χώρο του βουλισμένου αλωνιού. Ένα σύννεφο περιστέρια. Αναρωτιέστε άραγε γιατί; Κανείς δεν ξέρει …….